Khoảng 5h ngày 13/4/2018, bệnh nhân nam 42 tuổi, được nhân viên cấp cứu 115 đưa vào Khoa Cấp cứu & Hồi sức tích cực - BV Đại học Y Hà Nội (CC&HSTC - BVĐHYHN) trong tình trạng hôn mê sau ngừng tuần hoàn. Qua thăm khám và khai thác thông tin người nhà, các bác sĩ nhận định nguyên nhân ngừng tuần hoàn do cơn hen phế quản nguy kịch.
Bệnh nhân có tiền sử hen phế quản từ nhỏ, điều trị thuốc không thường xuyên. Trước đó 3 ngày nghi ngờ bị nhiễm khuẩn hô hấp, đây là yếu tố khởi phát tình trạng khó thở tăng dần và đáp ứng kém với các thuốc điều trị. Khoảng 1h trước khi vào viện, bệnh nhân rơi vào tình trạng khó thở dữ dội, gia đình gọi cấp cứu 115. Khi nhân viên 115 có mặt tại nhà, bệnh nhân đã mất ý thức, ngừng thở, mất mạch cảnh: tức là đã ngừng tuần hoàn. Bệnh nhân được tiến hành ép tim ngoài lồng ngực ngay, kèm theo bóp bóng ôxy, tiêm adrenalin tĩnh mạch. Sau 15 phút, có mạch trở lại, bệnh nhân được đặt mask thanh quản, bóp bóng ôxy và được chuyển đến Khoa CC&HSTC - BVĐHYHN.
Bệnh nhân được điều trị tại Khoa Cấp cứu và Hồi sức tích cực BV ĐH Y Hà Nội.
Tại bệnh viện, bệnh nhân được hồi sức tích cực bằng thở máy và dùng thuốc giãn phế quản cắt cơn hen, duy trì thuốc vận mạch. Sau 3 ngày điều trị, tình trạng ý thức bệnh nhân phục hồi dần, hô hấp được cải thiện. Sang ngày thứ 4, bệnh nhân đã được rút ống nội khí quản và tự thở ôxy kính.
Kết hợp nhuần nhuyễn giữa cấp cứu trước viện và hồi sức tích cực trong BV
Theo ThS. Nguyễn Tiến Thành, bác sĩ trực tiếp điều trị cho bệnh nhân: “Tình trạng ngừng tuần hoàn do hen phế quản nguy kịch rất thường gặp. Mặc dù vậy, tỉ lệ cấp cứu thành công không nhiều, bệnh nhân có nhiều biến chứng và di chứng sau quá trình điều trị, thậm chí tử vong”.
Cũng theo BS. Thành, gần đây có nhiều kỹ thuật hiện đại được áp dụng trên bệnh nhân ngừng tuần hoàn ngoại viện mang lại kết quả khả quan: kỹ thuật tim phổi nhân tạo (ECMO), kỹ thuật kiểm soát thân nhiệt theo mục tiêu. Tuy nhiên, tiên lượng phục hồi của bệnh nhân còn phụ thuộc rất nhiều yếu tố như thời điểm phát hiện ngừng tuần hoàn, kỹ thuật sơ cấp cứu ban đầu và khả năng khắc phục nguyên nhân gây ngừng tuần hoàn.
Hiện tại trong cả nước đã và đang áp dụng phác đồ cấp cứu ngừng tuần hoàn theo khuyến cáo mới nhất của Hội Tim mạch học Hoa Kỳ 2015, Hội Hồi sức cấp cứu và Chống độc Việt Nam, Khoa CC&HSTC - BVĐHYHN cũng là đơn vị đi đầu đào tạo tập huấn thường quy cho các nhân viên y tế trong toàn viện về cấp cứu ngừng tuần hoàn.
Trao đổi với chúng tôi, PGS.TS. Hoàng Bùi Hải - Trưởng khoa CC&HSTC - BVĐHYHN chia sẻ: “Thành công trong điều trị đến từ việc tiến hành cấp cứu ngừng tuần hoàn rất chuyên nghiệp của nhân viên cấp cứu 115, cấp cứu ngừng tuần hoàn cơ bản ở những phút đầu tiên là điều quyết định nhất. Bên cạnh đó là điều trị hồi sức tích cực trong bệnh viện để loại bỏ nguyên nhân gây ngừng tuần hoàn cùng hồi sức các tạng bị suy”.
Để giảm nguy cơ ngừng tuần hoàn, PGS. Hải khuyến cáo người bệnh hen phế quản cần phải tuân thủ việc dùng thuốc, chế độ sinh hoạt theo chỉ dẫn của các bác sĩ chuyên khoa dị ứng, hô hấp.
Để xử trí bệnh nhân ngừng tuần hoàn ngoài viện, người chứng kiến cần phát hiện nhanh tình trạng ngừng tuần hoàn với 3 dấu hiệu: Mất ý thức, ngừng thở và mất mạch cảnh. Ngay lập tức phải gọi cấp cứu 115, đặt bệnh nhân lên nền cứng, có thể dưới sàn nhà, đồng thời tiến hành ép ngực bệnh nhân: Đặt tay lên giữa ngực ép mạnh xuống, tần số nhanh khoảng 120 lần/phút, thả tay hết cỡ để ngực nở tối đa. Nếu có thể thì phối hợp ép ngực 30 lần - thổi ngạt 2 lần. Ép ngực liên tục cho đến khi đội cấp cứu 115 đến. Không nên vận chuyển bệnh nhân rời khỏi hiện trường khi tuần hoàn chưa tái lập (chưa có mạch cảnh).
Thêm một cuộc sống được ngành y cấp cứu giành giật lại được từ bàn tay tử thần, thực sự là một động viên vô cùng quan trọng cho các nhân viên y tế nói chung và những người đang công tác trong chuyên ngành hồi sức cấp cứu, cấp cứu trước viện nói riêng.