Nước ta thuộc vùng khí hậu nhiệt đới, nóng ẩm, mưa nhiều. Có tới 6 tháng trời nóng, trong đó 3 tháng cực điểm là tháng 6 đến tháng 9. Trong thời gian này các bệnh lý liên quan đến dị ứng thời tiết, bệnh của mùa nóng sẽ mặc sức hoành hành. Một trong những bệnh mắt hay gặp và khiến lượng bệnh nhân đến khám mắt tăng vọt trong những ngày hè là viêm kết mạc.
Cơ địa dị ứng dưới tác động của thời tiết càng khiến bệnh bùng phát
Ngoài những biểu hiện lâm sàng đặc hiệu: nhú gai trên kết mạc sụn, thẩm lậu vùng rìa, ánh củng mạc mờ đục thì việc khai thác tiền sử sẽ giúp bác sĩ nhãn khoa khẳng định chẩn đoán. Cơ địa dị ứng là đặc điểm rất quan trọng khi khai thác tiền sử bệnh. Hơn 80% các em sẽ than phiền về tiền sử hen xuyễn lúc còn nhỏ hoặc vẫn đang bị. Viêm mũi xoang dị ứng, viêm da cơ địa, dị ứng thức ăn cũng được coi là cơ địa dị ứng, mảnh đất màu mỡ để viêm kết mạc phát triển. Không cần những xét nghiệm đắt tiền trong labo, chỉ với câu hỏi cháu có bị ngứa hay không cộng với khám lâm sàng khiến ta có thể chẩn đoán chắc chắn tới 85%. Bệnh nhân viêm kết mạc khốn khổ vì ngứa, càng day dụi càng thích, ngứa muốn cào mắt ra. Một thể nặng của bệnh là viêm kết mạc quanh năm. Tính chất theo mùa xuân hè của bệnh đã không còn. Bệnh nhân bị ngứa quanh năm, tất nhiên dữ dội nhất là trong dịp hè. Nền nhiệt cao, đậm độ tia tử ngoại tăng vọt, nắng nhiều khiến bệnh đang ổn định bỗng nặng lên.
Thủ phạm là virut nhóm Adeno
Không ai một lần trong đời chưa từng bị đau mắt đỏ hay còn gọi là đau mắt dịch. Đáng tiếc là sau khi bị bệnh ta không thu được miễn dịch trọn đời như với sởi hay thủy đậu. Chính vì thế có người sẽ bị lần thứ 2 rồi thứ 3... Thủ phạm là virut nhóm Adeno, có 6 loại dưới nhóm từ A tới F với 47 typ huyết thanh khác nhau. Biểu hiện bệnh lý do a-denovirus trên mắt khá đa dạng, gồm có: viêm kết mạc có hột cấp; viêm kết giác mạc dịch tễ; viêm thanh quản- kết mạc có sốt; viêm kết giác mạc có hột mạn tính.
Đây là bệnh lý có tính toàn cầu, gây dịch, thường xảy ra vào mùa nóng. Bệnh lây lan dễ dàng do virut có tính kháng cồn, tồn tại trên các bề mặt dụng cụ gia đình và cả dụng cụ y tế tới... 35 ngày. Biểu hiện chung là triệu chứng nhiễm virut: sốt nhẹ, ho, đau họng, nổi hạch. Sau đó là các triệu chứng tại mắt rầm rộ, rất khó chịu: đỏ mắt, ra gỉ, cộm rát. Với thể viêm kết - giác mạc các triệu chứng của viêm giác mạc sẽ xuất hiện từ ngày thứ 7 đến 14: viêm biểu mô lan tỏa, viêm dưới biểu mô dạng đốm, đám thẩm lậu dưới biểu mô. Bệnh nhân sẽ có nhìn mờ, chảy nước mắt, sợ sáng khác hẳn với các thể lành tính khác: không có nhìn mờ, sợ sáng, kết thúc nhanh và êm dịu. Một dạng kết thúc khác làm cha mẹ các cháu nhỏ ghê sợ đó là viêm kèm theo giả mạc. Khi có giả mạc việc điều trị sẽ khó khăn hơn, nên cho trẻ bóc giả mạc trong bệnh viện, thường sau 10 ngày bệnh mới có xu hướng lui giảm và khỏi. Thể có viêm thanh quản sẽ kèm với triệu chứng toàn thân nặng hơn: sốt cao, mệt mỏi, đau cơ, nôn mửa. Rất may là biến chứng vào giác mạc ở thể này lại rất ít. Đau mắt đỏ có xuất huyết dưới kết mạc rộng lại do các virut khác tên là coxakie A24 và enterovirus gây nên. Tuy lây lan mạnh, làm bệnh nhân lo sợ nhưng lại khỏi nhanh và không có biến chứng.
Viêm kết mạc từ bể bơi
Mùa hè là mùa của tắm mát, của các môn thể thao dưới nước. Việc bơi lội làm tăng cơ hội lây nhiễm của một loại vi khuẩn có tên là chlamydia cùng họ với vi khuẩn gây ra bệnh mắt hột. Vi khuẩn này có thể từ bộ phận sinh dục lây vào mắt hoặc từ mắt sang mắt. Các bác sĩ còn gọi bệnh là viêm kết mạc bể bơi hay viêm kết mạc thể vùi trên người lớn. Biểu hiện của bệnh này là mắt đỏ, cộm, thậm chí như có cát trong mắt. Người bệnh khó nhìn vì có rử, tiết tố trong mắt nhưng thị lực không giảm. Nặng hơn, mi có thể sưng nề, đỏ, có nước mắt kèm dịch hồng chảy ra.
Khi có các triệu chứng trên, bệnh nhân cần phải đi khám tại các cơ sở y tế để được chẩn đoán bệnh và điều trị kịp thời. Nếu chưa có điều kiện đi khám, có thể dùng các thuốc để rửa mắt như nước muối sinh lý 0,9%, desomidine (thuốc này có thể mua tại các hiệu thuốc).
Lời khuyên thầy thuốc
Viêm kết mạc bể bơi có thể phòng dễ dàng bằng cách đeo kính bơi. Mặc dù mùa hè, số người đi bơi tăng lên đáng kể nhưng việc đáp ứng nhu cầu của các bể bơi vẫn hạn chế. Nên chọn những bể bơi có điều kiện vệ sinh tốt, thường xuyên được lám sạch nước. Sau khi bơi xong, nên nhỏ ngay các nước sát khuẩn mắt như nước muối sinh lý, dung dịch desomidine. Và nếu chính mình bị đau mắt đỏ thì nên ngừng bơi để tránh lây bệnh cho những người khác.
Bệnh viêm kết mạc trong mùa hè, dù cho là virut gì thì cách đối phó của chúng ta cũng ít thay đổi. Vệ sinh tay, mắt, chống lây lan là quan trọng nhất. Rửa mắt bằng nước muối hoặc nước mắt nhân tạo các loại khi có người xung quanh bị đau mắt đỏ. Có thể dùng kháng sinh và các thuốc có steroides nhưng phải có ý kiến của bác sĩ chuyên khoa mắt. Đừng quên chính bệnh viện là môi trường phát tán dịch trong mùa dịch do tần xuất gặp gỡ người bệnh- người lành trong bệnh viện là rất rất cao. Chính vì vậy trong những ngày đỉnh dịch không nên đến bệnh viện khi không cần thiết, cũng nên tránh chỗ đông người như siêu thị, thang máy. Công tác vô trùng, vệ sinh hòan cảnh trong bệnh viện cần được lưu tâm hơn trong mùa nóng.
ThS. BS. Hoàng Cương (BV Mắt Trung ương)
