(Cao Hoàng Minh Khôi - Đồng Nai)
Lupus ban đỏ, hiện vẫn là vấn đề y khoa phổ biến, đứng hàng đầu trong các bệnh rối loạn chất tạo keo, bệnh được Hebra mô tả lần đầu vào năm 1845; ngày nay, lupus ban đỏ được xem như một bệnh lý viêm mạch có tính chất tự miễn, gặp ở mọi lứa tuổi, nam cũng nữ, bệnh nhân nữ trẻ tuổi thì dễ gặp hơn.
Về nguyên nhân gây bệnh, hiện tại vẫn chưa rõ nhưng các nhà khoa học thấy rằng bệnh có liên quan đến nhiều yếu tố, như yếu tố di truyền, do yếu tố môi trường như nhiễm khuẩn, tiếp xúc với hóa chất, ánh nắng mặt trời; do yếu tố nội tiết như bệnh gặp ở phụ nữ tuổi sinh đẻ và nặng lên khi mang thai; một số thuốc khi dùng có thể liên quan đến bệnh như procainamide…
Về triệu chứng, bệnh thường đa dạng và phước tạp, các nhà y học chia Lupus đỏ ban đỏ có hai loại chính là Lupus ban đỏ cấp tính còn gọi là lupus đỏ ban đỏ hệ thống với tên khoa là Systemic Lupus Erythematosus, với Lupus đỏ cấp tính, ngoài tổn thương da còn có thương tổn nội tạng kèm theo; và Lupus mạn tính còn gọi là Lupus ban đỏ dạng đĩa, là bệnh lý thương tổn chỉ có trên da, đơn độc, không có thương tổn nội tạng.
Với Lupus ban đỏ hệ thống, trong giai đoạn khởi phát, người bệnh thường có những triệu chứng rất mơ hồ, không đặc hiệu, thường gặp nhất là mệt mỏi, sốt, đau cơ và khớp; mệt mỏi gây cho bệnh nhân khó chịu, kèm theo sốt thường nhiệt độ không quá 38,50C, đau cơ và khớp.
Sau giai đoạn khởi phát, bệnh ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác như ở da, là triệu chứng ở da gặp nhiều nhất và sớm, giúp thầy thuốc hướng đến để chẩn đoán, đó là tổn thương da có dạng hồng ban hình cánh bướm, là dạng phát ban kinh điển trong lupus, có màu đỏ và xuất hiện ở hai bên má, tăng lên khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Tuy nhiên ngoài dạng kinh điển cũng có một loại phát ban khác cũng có thể xuất hiện trong bệnh lupus như ban dạng đĩa, là những mảng da đỏ, bong vẩy và có thể để lại sẹo, dạng ban này thường mọc ở mặt và da đầu nên có thể gây rụng tóc.
Rụng tóc có thể xuất hiện trong đợt bùng phát của bệnh, tóc sẽ mọc lại sau khi đã điều trị làm lui đợt bùng phát; sưng khớp thường đối xứng hai bên cơ thể và không gây tổn thương khớp,khớp thường gặp nhất là các khớp ở bàn tay, cổ tay và khớp gối.
Ngoài tổn thương trên lupus đỏ hệ thống còn gây tổn thương nhiều nội tạng khác như thận, tim mạch, hô hấp, não - thần kinh, tiêu hóa, mắt, máu- hệ miễn dịch…
Với lupus mạn tính, hay còn gọi là lupus ban đỏ dạng đĩa, các triệu chứng tổn thương thường điển hình, tổn thương da mà trong y học gọi là hồng ban, là sang thương với chỗ đỏ da kiểu xung huyết, kích thước thường to bằng đồng xu, biến mất khi màu đỏ, khi ta dùng miếng kính trong suốt đè lên, sờ vào có cảm giác nóng, bóp thấy đau, kèm theo dấu hiệu tăng sừng, nhiều nhất ở lỗ chân lông, sờ vào thấy nhám, gọi là tăng sừng điểm, sau cùng là teo da và để lại sẹo, nếu mức độ nhẹ giống như mỏng da, nếu nặng hơn teo da lõm sâu xuống để lại sẹo xấu; vị trí thường gặp nhất là ở da như má, mũi, tai, da đầu, bàn tay, ngón tay, lưng bàn tay; ở niêm mạc thường là ở môi dưới, thấy một mảng teo màu trắng, trên có vảy dính, trong niêm mạc có những mảng đỏ lốm đốm trắng và teo.
