Bệnh nhiễm ký sinh trùng ở người thường lây qua nguồn thức ăn, nước uống. Tuy nhiên, đa số người dân chỉ chú ý đến vệ sinh thực phẩm, chưa ý thức được hết sự nguy hại của nguồn nước mang mầm bệnh.
Cùng với sự đô thị hóa ngày càng lan rộng, con người xâm hại môi trường tự nhiên ngày càng nặng nề, các cư dân thành thị bắt đầu đối mặt với vấn nạn khan hiếm nước sạch. Nguồn nước sạch ngày càng cạn kiệt dẫn đến sự sử dụng nhiều nguồn nước nhiễm bẩn, từ sông rạch, ao hồ, giếng đóng chưa qua xử lý, làm lây nhiễm nhiều bệnh nhiễm trùng, ký sinh trùng, nhiễm độc hóa chất ngày càng trầm trọng, đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi chỉ đề cập đến một số mầm bệnh lây nhiễm qua nguồn nước cần phải cảnh giác hiện nay.
Các mầm bệnh lây qua nguồn nước
Ở mọi nơi, từ thành thị đến nông thôn, nếu uống nước lấy thẳng từ sông hồ bị nhiễm bẩn phân người, phân súc vật có thể bị nhiễm các mầm bệnh sau:
- Entamoeba histolytica từ phânngười gây kiết lỵ.
- Cryptosporidium sp từ phân người và súc vật như: trâu bò, cừu, chim… gây tiêu chảy phân nước ồ ạt.
- Balantidium coli từ phân heo gây tiêu chảy.
- Giardia lamblia từ phân người gây tiêu chảy phân sống.
Tại các vùng dịch tễ của bệnh sán lá lớn ở gan như các tỉnh miền Trung (Huế, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa), nếu uống nước sông, ao hồ có thể nuốt nhằm ấu trùng đuôi của sán lá lớn ở gan Fasciola sp, khi vào ruột non người ấu trùng sẽ đi xuyên qua thành ruột vào gan gây bệnh áp-xe gan. Tại các vùng dịch tễ của giun lươn strongyloides stercoralis, giun móc (ankylostoma duodenal hoặc necator americamus) như các tỉnh miền Trung, miền Đông Nam bộ, nơi người dân làm ruộng, vườn, rẫy, ấu trùng giun lươn có thể sống trong các vũng nước đọng, ao hồ. Khi người uống vào sẽ mắc bệnh nhiễm giun lươn. Hoặc khi lội trong vùng ngập nước, ấu trùng giun lươn, giun móc có thể chui qua da chân gây bệnh nhiễm giun lươn, giun móc. Vùng đồng bằng sông Cửu Long, nơi có nhiều loài chim di trú, chim và vịt sẽ thải phân có nhiễm trứng sán máng microbilharzia sp, trứng sẽ nở thành ấu trùng đuôi chẻ bơi trong nước. Khi người tiếp xúc với nước sông hồ, ấu trùng đuôi chẻ sẽ chui xuyên qua da và mắc kẹt tại đây, gây bệnh cảnh viêm da do sán máng. Da sẽ ngứa dữ dội, phù và nổi mẩn đỏ, sau 2 - 3 ngày sẽ dày lên thành sẩn và sẽ tự hết sau 1 tuần.
Phòng ngừa
Đối với nước uống:
- Phải tuyệt đối uống nước đun sôi để nguội, không được uống nước lấy thẳng từ môi trường ngoại cảnh mà không qua xử lý.
- Khi lội nước ao hồ, sông suối, tránh bị vô tình nuốt nước vào miệng.
Đối với người làm việc trong môi trường nước:
- Ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, nếu phải ngâm mình dưới nước thì sau khi lên bờ, phải lau sạch ngay tất cả nước bám trên mình, như vậy ấu trùng sán máng nằm trong giọt nước sẽ chết, không chui qua da được.
- Khi lội nước, cố gắng mang ủng cao su nếu có thể để tránh bị ấu trùng giun móc, giun lươn chui qua da.
TS. TRẦN PHỦ MẠNH SIÊU