1.Tổng quan bệnh gan do rượu
Tổn thương gan do rượu gồm 3 hình thái trong đó có gan nhiễm mỡ, viêm gan do rượu, xơ gan do rượu. Đây được coi là dấu hiệu báo trước của xơ gan do rượu. Tuy nhiên gan nhiễm mỡ có thể hồi phục nếu bệnh nhân ngừng uống rượu.
Bệnh gan do rượu là bệnh gan thường thấy nhất ở Mỹ. Nhiều nghiên cứu dịch tể học trên thế giới đã cho thấy có sự liên quan giữa việc uống rượu mỗi ngày và chết do xơ gan. Nguy cơ tăng độc tính gan nếu vượt quá mức ngưỡng rượu nhưng vẫn thấy những người nghiện rượu hiếm khi gây xơ gan.
Hậu quả dẫn đến xơ gan phụ thuộc vào tính đa dạng di truyền của enzym chuyển hóa rượu, giới tính, tình trạng dinh dưỡng, viêm gan siêu vi cùng xảy ra, tiếp xúc với độc chất hay thuốc và yếu tố miễn dịch.
Bệnh gan do rượu tiến triển qua các giai đoạn: Từ bình thường đến gan nhiễm mỡ rồi đến viêm gan do rượu và cuối cùng dẫn đến xơ gan.
Bệnh gan do rượu là một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của việc lạm dụng rượu lâu dài và là nguyên nhân thường nhất dẫn đến xơ gan ở phương Tây. Theo nghiên cứu, tỉ lệ lạm dụng và nghiện rượu ở phái nam (11%) cao hơn phái nữ (4%) .
Rượu bia là một trong những nguyên nhân gây hại gan.
2.Những yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh gan do rượu
Các nghiên cứu cho thấy rằng có sự liên quan giữa việc uống rượu thường xuyên hàng ngày và tần suất xơ gan. Uống rượu số lượng nhiều và thời gian dài có liên quan với tỉ lệ bệnh gan do rượu. Ngưỡng rượu quá cao (khoảng 80g mỗi ngày đối với nam giới và 20g mỗi ngày đối với phụ nữ) thì nguy cơ độc gan tăng cao. Uống rượu số lượng nhiều không thường xuyên nguy cơ xơ gan ít hơn.
Theo nghiên cứu nếu một người nam uống trung bình trên 80g/ngày và nữ uống trên 60g/ngày, uống liên tục trên 10 năm thì nguy cơ xơ gan đến 12-15%. Nếu uống > 160g/ngày liên tục 7 ngày thì nguy cơ viêm gan do rượu sẽ xảy ra và nếu tiếp tục uống trên 8 năm thì nguy cơ xơ gan là 40%.
Những yếu tố thúc đẩy tiến triển đến bệnh gan do rượu bao gồm: Nữ dễ mắc nhiều hơn nam do độc tính của rượu tác động lên nữ giới cao hơn nam giới.
Thay đổi gen của enzym chuyển hóa rượu. Tình trạng dinh dưỡng trong đó cho thấy rượu cản trở việc hấp thu các chất tại ruột và làm giảm sự thèm ăn. Điều này dẫn đến thiếu protein, vitamin và khoáng chất.
Nhiễm các virus gây viêm gan: Viêm gan siêu vi B,C cấp hay mạn tính đi kèm sẽ thúc đẩy tiến triển đến bệnh gan rượu.
Tiếp xúc với thuốc và độc chất cũng làm tiến triển bệnh gan rượu. Ngoài ra, nghiên cứu cho thấy những người bẩm sinh thiếu các yếu tố bảo vệ gan cũng góp phần làm cho gan bị tổn thương khi uống rượu quá liều, kéo dài. Điều này có tính cơ địa hay di truyền và dễ nhận thấy là những người này uống rượu thường bị mặt đỏ do ứ đọng acetaldehyde gây độc cho gan.
Các giai đoạn bệnh gan do rượu
3.Dấu hiệu bệnh gan do rượu
Gan là cơ quan chuyển hóa rượu quan trọng nhất, có trên 90% lượng rượu hấp thu sẽ được chuyển hóa. Theo các nhà nghiên cứu khoảng 70 đến 85% lượng rượu đưa vào cơ thể sẽ được hấp thu ở tá tràng và phần trên của ruột non. Chỉ có khoảng 20% được hấp thu bởi niêm mạc dạ dày. Rượu được hấp thu từ ruột sẽ theo tĩnh mạch cửa đến gan.
Dấu hiệu lâm sàng của bệnh gan rượu có thể khác nhau, từ không triệu chứng đến những triệu chứng đặc trưng như suy tế bào gan và tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Người ta nhận thấy rằng khi đó người bệnh sẽ có một hay nhiều biểu hiện như: Sốt, mỏi mệt, chán ăn, nôn, buồn nôn, lú lẫn, ngủ gà, gan lách lớn, suy kiệt, vàng da, nốt nhện, to vú ở đàn ông, teo tinh hoàn, phì đại tuyến mang tai tuyến lệ, mất thăng bằng, móng trắng, giảm tình dục...
Đối với gan nhiễm mỡ do rượu thì hầu như không có triệu chứng gì. Ở một số bệnh nhân cảm thấy hơi mệt mỏi và suy nhược, hoặc có cảm giác hơi tưng tức ở vùng dưới sườn bên phải. Do vậy, bệnh thường được phát hiện một cách tình cờ sau một xét nghiệm máu thường quy (thấy men gan tăng) hoặc sau khi được làm siêu âm gan, chụp CT hoặc MRI gan.
Theo nghiên cứu những trường hợp gan nhiễm mỡ không kèm viêm gan thường có một giai đoạn lâm sàng lành tính 10-15 năm. Còn ở những người có kèm viêm gan, có đến 25% sẽ tiến triển đến xơ gan trong cùng thời gian đó. Tuy nhiên từ gan bình thường đến gan nhiễm mỡ đến viêm gan nhiễm mỡ đến xơ gan cuối cùng là ung thư gan.
Việc sử dụng đồ uống có cồn ở nước ta khá phổ biến, đặc biệt là ở nam giới nhất là dịp lễ Tết. Ước tính có đến 70% nam giới Việt Nam uống rượu, bia và cứ trong 4 người thì có 1 người sử dụng rượu, bia ở mức độ có hại, tương đương với 6 cốc bia hơi mỗi ngày. Chính vì vậy, gan nhiễm mỡ là bệnh lý rất thường gặp và cần phát hiện sớm, để tư vấn và điều trị tránh những biến chứng.
Đối với viêm gan do rượu là khi lạm dụng rượu quá mức sẽ dẫn tới tổn thương gan, là tiền đề của xơ gan do rượu, một bệnh nghiêm trọng, có thể dẫn đến tử vong.
Viêm gan do rượu có thể không có triệu chứng hoặc triệu chứng nhẹ đến suy giảm chức năng gan gây tử vong.
Biểu hiện viêm gan do rượu điển hình gồm:
Bệnh nhân chán ăn, buồn nôn, nôn, khó chịu, sụt cân, đau bụng và vàng da. Sốt đôi khi cao tới 39 độC có thể gặp ở 50% trường hợp. Nặng hơn có thể có thấy bệnh nhân có biểu hiện cổ trướng, phù, chảy máu, bệnh não gan.
Vàng da, cổ trướng và bệnh não gan có thể giảm dần khi kiêng rượu. Nếu tiếp tục uống rượu và chế độ ăn kém dinh dưỡng có thể dẫn đến các đợt viêm gan cấp lặp đi lặp lại với các biểu hiện của gan mất bù, có thể dẫn tới tử vong.
Lạm dụng rượu quá mức sẽ dẫn tới tổn thương gan, là tiền đề của xơ gan do rượu.
4. Điều trị bệnh gan do rượu
Chẩn đoán bệnh gan do rượu là chẩn đoán trực tiếp dựa trên tiền sử uống rượu, triệu chứng điển hình khi bác sĩ thăm khám và bằng một số xét nghiệm. Nguyên tắc chung điều trị là cần ngừng hẳn rượu, và người bệnh cần có một chế độ dinh dưỡng phù hợp.
Tuỳ từng bệnh nhân cụ thể mà các bác sĩ sẽ có chỉ định điều trị phù hợp. Điều trị những biến chứng ngoài gan do rượu (Rối loạn điện giải, hội chứng cai nghiện, rối loạn chức năng tim, dinh dưỡng kém, viêm tụy, viêm dạ dày,) và điều trị các triệu chứng của xơ gan.
Tóm lại: Ở nước ta, nhiều người nhập viện vì bệnh gan do rượu. Ở các khoa gan mật luôn có khoảng 1/4 số bệnh nhân nằm điều trị bị bệnh xơ gan, trong đó có hai nguyên nhân chính gây bệnh xơ gan là viêm gan siêu vi B và viêm gan do rượu. Một phần bệnh nhân bị tử vong do các biến chứng của xơ gan như phù, tràn dịch đa màng, hôn mê gan, xuất huyết tiêu hóa do vỡ tĩnh mạch thực quản...Một số khác tiến triển thành ung thư gan.
Trong khi đó ngừng uống rượu, tổn thương gan mỡ, viêm gan được phục hồi, nếu đã bị xơ gan thì không có biện pháp nào điều trị khỏi hẳn.
Để phòng ngừa bệnh gan do rượu cần hạn chế rượu bia nhưng tốt nhất là không uống rượu, mạnh, có thể thay thế rượu vang với lượng vừa phải.
Những người thường xuyên uống rượu nên đi xét nghiệm định kỳ để phát hiện sớm những tổn thương gan. Những người đã có bệnh gan tuyệt đối không uống rượu bia vì sẽ làm cho tình trạng viêm gan nặng thêm. Chất cồn trong bia rượu phải trải qua quá trình lọc và chuyển hóa ở gan, gây tích tụ thêm độc tố của bia, rượu vào gan.
