Một điều đáng báo động khi chỉ có 13% người lao động được tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tại 6 tỉnh giám sát. Số liệu này kém xa mức trung bình 22% hiện nay trong cả nước và mục tiêu 50% vào năm 2020. Trong khi đó, tình trạng người lao động không được đóng BHXH vì doanh nghiệp (DN) bỏ trốn, phá sản đang nhức nhối.
Đây là thông tin được đưa ra chiều ngày 23/3 tại Hội nghị sơ kết chương trình phối hợp giám sát việc thực hiện pháp luật về BHXH trong DN năm 2015 giữa các cơ quan Ủy ban TW MTTQ Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Bộ LĐ-TB&XH, Thanh tra Chính phủ và BHXH Việt Nam.
Kết luận của Đoàn giám sát liên ngành về việc thực hiện pháp luật BHXH trong các loại hình DN năm 2015 tại 16 DN của 6 tỉnh, thành phố: Hà Nam, Nam Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Đồng tháp và An Giang trong thời gian từ tháng 10-11/2015 cho thấy, việc tham gia BHXH tại các DN hiện vẫn còn không ít tồn tại. Kết quả giám sát cho thấy có 15/16 DN thường xuyên đóng BHXH chậm theo quy định của Luật BHXH ít nhất từ 1 - 2 tháng trở lên. Cá biệt, có 3 DN nợ dây dưa, kéo dài trên 2 năm (Công ty CP Cơ khí dầu khí, Công ty Hòn Tằm biển Nha Trang và Công ty CP Mai Linh Nam Trung Bộ và Tây Nguyên) cùng 2 DN nợ trên 6 tháng (Công ty Dayeon BiJou VN và Công ty CP Gỗ Trường Thành). Tổng số chậm đóng và nợ BHXH của 16 DN là trên 31 tỷ đồng.
Nhiều doanh nghiệp còn chậm đóng BHXH so với luật định. Ảnh: TM
Có 7/16 DN đăng ký và tham gia đóng BHXH, BHYT, BHTN chưa đầy đủ cho người lao động làm việc tại DN. Việc ký kết HĐLĐ còn chưa đúng với quy định của pháp luật như không ký HĐLĐ hoặc ký HĐLĐ thời vụ cho lao động thường xuyên tại DN, hoặc thỏa thuận đóng BHXH tự nguyện thay vì phải đóng BHXH bắt buộc. Có 1.985 người lao động thuộc diện phải tham gia BHXH, BHTN bắt buộc nhưng DN chưa đăng ký tham gia đóng BHXH và 1.106 trường hợp DN báo cáo là ký HĐLĐ dưới 3 tháng không thuộc đối tượng tham gia BHXH.
Kết quả giám sát năm 2015 cũng cho thấy, tất cả 6/6 tỉnh được giám sát đều có DN nợ BHXH. Tổng số nợ BHXH của 6 tỉnh là hơn 433 tỷ đồng. Tỷ lệ trung bình số DN đăng ký tham gia BHXH trên tổng số DN đăng ký hoạt động chiếm 40% và tỷ lệ DN chậm và nợ BHXH trên số DN tham gia đóng BHXH là 44,9%.
“Tỷ lệ bao phủ BHXH bình quân của 6 tỉnh được giám sát đạt 13% trên tổng số lực lượng lao động tham gia BHXH. Tính trung bình cả 6 tỉnh có 14% lực lượng lao động tham gia BHTN, 64,6% dân số tham gia BHYT. Tỷ lệ này còn rất xa so với mục tiêu của Nghị quyết 21/NQ là đến năm 2020 có 50% lực lượng lao động tham gia BHXH, 35% tham gia BHTN và 80% dân số tham gia BHYT”, ông Mai Đức Chính - Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, trưởng đoàn giám sát cho biết.
Theo ông Mai Đức Chính, các DN dệt may, thủy sản vi phạm quy định này nhiều nhất và thường chỉ đóng BHXH cho người lao động sau 12 tháng làm việc tại DN. Có 1.985 người lao động thuộc diện phải tham gia BHXH, BHTN bắt buộc nhưng DN chưa đăng ký tham gia đóng BHXH.
Đặc biệt, đoàn giám sát phát hiện: Nhiều DN nợ BHXH, hàng tháng đều có trích tiền đóng BHXH (khoảng 10,5%) từ tiền lương, tiền công của người lao động. Nhưng số tiền trên không được đóng vào quỹ BHXH mà chỉ đóng theo kiểu “trừ nợ dần” vào quỹ BHXH làm ảnh hưởng lớn đến quyền lợi hưởng BHXH của người lao động.
Đơn cử như Công ty Dayeon Bi Jou VN (Hà Nam) hàng tháng đều trích tiền đóng BHXH của 595 người lao động, tương đương 869 triệu đồng/tháng nhưng nợ BHXH 6 tháng liên tục.
Việc quản lý sổ BHXH của DN còn chưa đúng quy định. Tại thời điểm giám sát, có 6 DN đang giữ 996 sổ BHXH của người lao động đã nghỉ việc và 3 DN chưa đóng được BHXH cho 113 trường hợp do người lao động không nộp được sổ BHXH cũ về đơn vị mới.
Một số còn cho biết: Không biết quy định của BHXH Việt Nam là sau 12 tháng nghỉ việc, người lao động không đến nhận sổ BHXH thì DN phải bàn giao lại sổ BHXH cho cơ quan BHXH quản lý.