Nguyên nhân béo phì đến từ những thói quen rất quen thuộc
Th.S Trịnh Hồng Sơn, Viện Dinh dưỡng cho biết, những năm gần đây, tình trạng thừa cân, béo phì ở lứa tuổi học đường đang trở thành "vấn đề nóng" tại nhiều địa phương. Từ thành thị đến nông thôn, tỷ lệ trẻ có cân nặng vượt chuẩn tăng rõ rệt. Theo tài liệu chuyên môn, thừa cân là tình trạng cân nặng vượt quá mức "nên có" so với chiều cao, còn béo phì là tình trạng tích lũy mỡ quá mức, gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe
Đáng chú ý, trong vòng một thập kỷ, tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ em Việt Nam đã tăng nhanh, cho thấy xu hướng gia tăng không còn mang tính cục bộ mà đã trở thành vấn đề phổ biến trong xã hội hiện đại. Đây không đơn thuần là câu chuyện về vóc dáng, mà là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ về sức khỏe lâu dài cho thế hệ tương lai.
Dinh dưỡng lành mạnh giúp trẻ phòng ngừa thừa cân béo phì.
Theo Th.S Trịnh Hồng Sơn, một trong những nguyên nhân quan trọng nhất là sự mất cân đối giữa năng lượng nạp vào và năng lượng tiêu hao. Trẻ nạp vào cơ thể quá nhiều năng lượng nhưng lại tiêu hao quá ít. Các bữa ăn ngày càng thừa chất béo, đường và tinh bột tinh chế, trong khi lượng rau xanh, trái cây và thực phẩm giàu chất xơ lại rất hạn chế.
Không ít học sinh có thói quen ăn nhiều đồ chiên rán, thức ăn nhanh, xúc xích, gà rán, mì ăn liền, khoai tây chiên, bánh kẹo ngọt, nước ngọt có gas. Đây đều là những thực phẩm giàu năng lượng nhưng nghèo dinh dưỡng.
Bên cạnh đó, thói quen bỏ bữa sáng hoặc ăn sáng qua loa cũng làm tăng nguy cơ thừa cân. Khi bỏ bữa sáng, trẻ có xu hướng ăn nhiều hơn vào các bữa sau, đặc biệt là ăn vặt không kiểm soát.
Thói quen ăn tối muộn, ăn nhiều vào buổi tối, vừa ăn vừa xem tivi, chơi điện thoại cũng là yếu tố góp phần tích lũy mỡ thừa trong cơ thể.
Ít vận động – "đồng phạm" của béo phì
Cùng với chế độ ăn không hợp lý, lối sống ít vận động đang trở thành "đồng phạm" quan trọng gây béo phì học đường. Thời gian dành cho các hoạt động tĩnh như xem tivi, sử dụng điện thoại, máy tính ngày càng tăng, trong khi thời gian vận động ngoài trời ngày càng giảm.
Theo khuyến cáo của chuyên gia Viện Dinh dưỡng, trẻ em và thanh thiếu niên cần vận động ít nhất 60 phút mỗi ngày với cường độ từ trung bình đến nặng. Tuy nhiên, trên thực tế, rất nhiều học sinh không đạt được mức vận động tối thiểu này.
Việc thiếu vận động không chỉ làm giảm tiêu hao năng lượng mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của hệ xương, cơ và sức bền tim mạch.
Vận động giúp trẻ phòng ngừa thừa cân béo phì.
Thừa cân, béo phì không chỉ là vấn đề "ngoại hình". Đó là tình trạng có thể để lại hàng loạt hệ lụy nghiêm trọng cho sức khỏe. Trẻ thừa cân có nguy cơ cao mắc đái tháo đường type 2, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu ngay từ khi còn nhỏ.
Ngoài ra, tình trạng thừa cân kéo dài còn ảnh hưởng đến hệ xương khớp, làm tăng áp lực lên cột sống, khớp gối, dễ gây đau nhức, hạn chế vận động. Một số trường hợp còn có nguy cơ dậy thì sớm, rối loạn nội tiết.
Không chỉ ảnh hưởng về thể chất, béo phì còn tác động đến tâm lý. Nhiều trẻ thiếu tự tin, dễ bị trêu chọc, kỳ thị, dẫn đến stress, lo âu và giảm sút kết quả học tập.
Phát hiện sớm – can thiệp kịp thời
Theo các chuyên gia của Viện Dinh dưỡng, việc phát hiện sớm thừa cân, béo phì có ý nghĩa rất quan trọng. Phụ huynh cần theo dõi cân nặng, chiều cao của trẻ định kỳ, so sánh với biểu đồ tăng trưởng để nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường.
Nhà trường cũng đóng vai trò quan trọng thông qua việc tổ chức cân đo định kỳ, theo dõi tình trạng dinh dưỡng của học sinh và phối hợp với gia đình trong việc điều chỉnh chế độ ăn.
Các chuyên gia dinh dưỡng nhấn mạnh, việc phòng chống béo phì không phải là "ăn kiêng cực đoan" mà là xây dựng lối sống lành mạnh, khoa học và bền vững
Để phòng chống thừa cân, béo phì, cần bắt đầu từ chính bữa ăn hằng ngày. Khẩu phần ăn cần cân đối giữa các nhóm chất, giảm thực phẩm nhiều dầu mỡ, tăng cường rau xanh, trái cây và thực phẩm giàu chất xơ.
Học sinh cần được khuyến khích ăn đủ bữa, đặc biệt là bữa sáng. Việc hình thành thói quen ăn đúng giờ, không ăn vặt tùy tiện, hạn chế nước ngọt có gas là những yếu tố then chốt.
Song song với đó, cần duy trì thói quen vận động thể lực mỗi ngày. Không nhất thiết phải tập luyện quá nặng, nhưng cần duy trì các hoạt động như đi bộ, chạy bộ, đạp xe, thể thao học đường, trò chơi vận động.
Gia đình là môi trường đầu tiên hình thành thói quen ăn uống và vận động cho trẻ. Cha mẹ cần làm gương trong việc lựa chọn thực phẩm lành mạnh, hạn chế tích trữ đồ ăn nhanh, bánh kẹo trong nhà.
Nhà trường cần tăng cường giáo dục dinh dưỡng, lồng ghép kiến thức về ăn uống hợp lý, phòng chống béo phì trong các hoạt động giáo dục và sinh hoạt ngoại khóa.
Dinh dưỡng học đường chỉ thực sự hiệu quả khi có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình – nhà trường – ngành y tế và cộng đồng.
Thừa cân, béo phì học đường không còn là vấn đề cá nhân mà đã trở thành thách thức của toàn xã hội. Việc phòng chống cần được thực hiện sớm, đồng bộ và bền vững. Chăm sóc dinh dưỡng hợp lý cho trẻ hôm nay chính là đầu tư cho sức khỏe của thế hệ mai sau.
