Tuy hiện tượng này không phổ biến nhưng đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về một thủ đoạn mới của tội phạm mua bán người.
Bán con vì nhận thức hạn chế
Năm 2018, Công an Nghệ An phát hiện 16 vụ mua bán người, giải cứu 40 nạn nhân. Trong đó, có những vụ bán cả mẹ lẫn con theo hình thức những người phụ nữ miền núi có thai từ 6-8 tháng bị đưa sang Trung Quốc, khi sinh con ra bị bán từ 60-80 triệu đồng. Cụ thể như trường hợp của Lữ Thị D. (37 tuổi, trú tại xã Hữu Kiệm, huyện Kỳ Sơn, Nghệ An), chưa đầy 40 tuổi nhưng đã 6 lần vượt cạn. Kể về lần sinh nở mới đây nhất, chị Lữ Thị D. cho biết, cũng không muốn sinh đẻ thêm nhưng lỡ mang thai nên phải đẻ. Đến tháng thứ 8, chị này đến bệnh viện ở thị trấn Mường Xén của huyện Kỳ Sơn để thăm khám thì gặp Lữ Thị K., một phụ nữ trú cùng xã. Biết hoàn cảnh của D., Lữ Thị K. tỉ tê việc sang Trung Quốc sinh nở rồi bán con, vừa đỡ công nuôi dưỡng lại nhận được khoản tiền lớn lên đến gần 100 triệu đồng. Sau khi bàn với chồng và với nhận thức hạn chế, lại rơi vào hoàn cảnh khó khăn, họ đã đồng ý theo kế hoạch của K. Vào cuối tháng 10/2018, theo chân K., chị D. cùng một người phụ nữ khác cũng đang mang thai là Lữ Thị P. (ở Kỳ Sơn) ra Quảng Ninh rồi vượt biên vào sâu nội địa Trung Quốc. Tại đây, hai chị được chăm sóc chờ đến ngày sinh con. Đến ngày vượt cạn, D. được đưa vào bệnh viện để sinh con rồi bị đưa đi khỏi bệnh viện để hoàn trả về Việt Nam. Đầu tháng 11/2018, cả chị D. và chị P. đã trở về nhà, được các đối tượng trả cho khoản tiền 80 triệu đồng/người.
Theo ông Nguyễn Hữu Lượng, Chủ tịch UBND xã Hữu Kiệm xác nhận, trên địa bàn xã này có khoảng 20 người phụ nữ đã mang thai rồi sang bên kia biên giới để bán con, tập trung chủ yếu ở hai bản Đỉnh Sơn 1 và Đỉnh Sơn 2, là địa bàn của người Khơ Mú sinh sống.
Một phụ nữ ở xã Hữu Kiệm (Kỳ Sơn, Nghệ An) vừa trở về từ Trung Quốc sau khi bán con. Ảnh: báo NA
Các đối tượng lợi dụng kẽ hở pháp lý để phạm tội
Liên quan đến thực trạng này, Thượng tá Tô Văn Hậu, Trưởng Công an huyện Kỳ Sơn cho biết, những phụ nữ đi bán bào thai này thường nằm trong diện hộ nghèo, đông con, nhận thức pháp luật hạn chế. Theo Công an huyện Kỳ Sơn, trên địa bàn có khoảng 20 trường hợp phụ nữ mang thai bị dụ dỗ ra nước ngoài sinh nở rồi bán con. Cá biệt, có những trường hợp tự đi, sau khi nghe thông tin của những người trước đó đã từng làm vậy. Cơ quan Công an huyện Kỳ Sơn cũng đã nắm được tình trạng này và đã báo cáo với các ban ngành cấp trên, tuy nhiên đang gặp khó trong hướng xử lý.
Trong khi đó, Đại tá Nguyễn Hữu Cầu - Giám đốc Công an tỉnh Nghệ An cho rằng đây là một thủ đoạn mới của những kẻ buôn người. Nạn nhân chủ yếu là những người phụ nữ dân tộc thiểu số. Thống kê cho thấy chỉ mới xảy ra ở đồng bào dân tộc Khơ Mú ở huyện biên giới Kỳ Sơn - một trong những điểm nóng của tệ nạn mua bán người ở Nghệ An trong những năm gần đây. Đại tá Nguyễn Hữu Cầu cho rằng, vấn đề này dù mới xảy ra, Công an Nghệ An đã nắm được tình hình nhưng khó xử lý vì vướng phải những kẽ hở trong các quy định của pháp luật. Cụ thể, trong Bộ luật Hình sự sửa đổi 2017 có 5 tội liên quan đến hành vi mua bán người nhưng không nhắc đến việc mua bán bào thai. Các quy định này chủ yếu nói đến các tội danh như Mua bán người; Mua bán người dưới 16 tuổi; Đánh tráo người dưới 1 tuổi; Chiếm đoạt người dưới 16 tuổi và Mua bán, chiếm đoạt mô hoặc bộ phận cơ thể người. Trong khi đó, để cấu thành tội phạm thì phải có bị hại nhưng bị hại trong trường hợp này là những bào thai, chưa sinh nở nên không thể xác định đó là con người.
Viện dẫn về việc khó xử lý, Đại tá Nguyễn Hữu Cầu cho biết: Tháng 6/2018, Công an Nghệ An nhận được đơn tố cáo của anh Lữ Văn Thương (trú tại xã Hữu Lập, huyện Kỳ Sơn) đối với 2 mẹ con Moong Thị Hiền và Moong Thị Ba, trú cùng bản về việc dụ dỗ vợ anh này là chị Lương Thị T., bụng mang dạ chửa sang Trung Quốc sinh rồi bán con sẽ trả 60 triệu đồng nhưng thực tế đến nay chỉ mới nhận được hơn 10 triệu đồng. Vào cuộc điều tra, cơ quan chức năng xác định nạn nhân là đứa con chưa sinh nở, thời điểm rời quê nhà sang xứ người cháu bé chưa sinh, việc đẻ xong rồi bán ở bên kia biên giới cũng chỉ được xác định qua lời khai chứ không xác định được bị hại. Ngoài ra, tài liệu về việc chị này xuất cảnh, thời gian và cửa khẩu cũng không lưu lại vì trên thực tế là “đi chui”, qua các đường tiểu mạch nên cũng không có căn cứ để xử lý hình sự về tội Tổ chức, môi giới cho người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép theo quy định tại Điều 349, Bộ luật Hình sự. Hiện Công an tỉnh cũng vừa có văn bản gửi Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao và Tòa án nhân dân Tối cao để xin ý kiến hướng dẫn xử lý tình trạng buôn bán bào thai.
Giải pháp trước mắt là Công an Nghệ An đang tích cực đẩy mạnh các biện pháp tuyên truyền, đặc biệt là đối với khu vực đồng bào thiểu số tại vùng cao, nơi có nhiều bà con dân tộc Khơ Mú sinh sống để người dân không sang Trung Quốc sinh đẻ rồi bán trẻ sơ sinh. Cùng với đó, tập trung đánh mạnh vào tội phạm mua bán người, nhằm chặt đứt những “chân rết”, đường dây mua bán người qua bên kia biên giới.