Báo chí trong kỷ nguyên số

Cùng với sự bùng nổ về công nghệ và cách thức thông tin, những “kiểu” nhà báo mới cũng xuất hiện, tham gia vào quá trình truyền tải tin tức đến công chúng…

Sự xuất hiện của “nhà báo công dân” “Nhà báo công dân” là thuật ngữ nhằm mô tả những người thông báo tin tức, cung cấp các bình luận mà không phải là nhà báo chuyên nghiệp, không được đào tạo bài bản về báo chí. Họ không làm việc cho một cơ quan báo chí nào mà thay vào đó, họ sử dụng mạng xã hội để chia sẻ thông tin, quan điểm của mình với cộng đồng. “Nhà báo công dân” thường là những người sống trong chính cộng đồng mà họ đưa tin, bị thúc đẩy bởi mối liên hệ cá nhân với các sự kiện mà họ đưa tin. Đó là lý do tại sao nhiều câu chuyện từ các “nhà báo công dân” mang tính cá nhân hơn báo chí truyền thống.

Loại hình báo chí này trở nên phổ biến do các nền tảng truyền thông xã hội như YouTube, Facebook, Tik Tok cho phép bất kỳ ai có kết nối internet đều có thể xuất bản nội dung và chiasẻ đến công chúng. Sự trỗi dậy của “nhà báo công dân” thay đổi phần lớn cách chúng ta tiếp nhận tin tức. 

Đất dụng võ lý tưởng dành cho các “nhà báo công dân” trong thời gian gần đây có lẽ là Tik Tok. Chỉ cần lướt nền tảng này từ 15 đến 30 phút, khán - thính giả đã có thể nắm bắt các sự kiện nổi bật của thế giới với đầy đủ các lĩnh vực: Kinh tế, chính trị, văn hóa, giải trí,... Những tài khoản Tik Tok đang thực hiện sứ mệnh “nhà báo công dân” có thể sở hữu lượng theo dõi lên đến hàng trăm nghìn, thậm chí vài triệu người. Họ có năng lượng làm việc rất đáng nể, mỗi người có thể sản xuất hàng chục clip mỗi ngày. 

Sự trỗi dậy của “nhà báo cá nhân” 

“Nhà báo cá nhân” là những nhà báo chuyên nghiệp hoặc đã được đào tạo để trở thành nhà báo chuyên nghiệp. Họ sử dụng các kỹ năng của mình để thông tin lại hoặc nêu quan điểm về một sự kiện, vấn đề nào đó đang được xã hội quan tâm. 

“Nhà báo cá nhân” mảng thể thao là một ví dụ. Ngoài việc thực hiện nhiệm vụ tại cơ quan báo chí, họ còn hoạt động sôi nổi trên mạng xã hội. Tại đây, họ có nhiều đất để bình luận sâu về một trận đấu hay một tình huống nổi bật trong ngày. 

“Nhà báo cá nhân” mảng văn hóa - giải trí cũng vậy. Đặc biệt là những người đã thành danh trong nghề, bất cứ bài đăng hay bình luận nào của họ trên trang cá nhân hoặc kênh riêng về chủ đề hot đều thu hút sự quan tâm của một bộ phận công chúng đang theo dõi họ. 

Đáng nói, sự gia tăng của các “nhà báo cá nhân” không chỉ là kể chuyện, mà còn là trao quyền và truyền cảm hứng cho những cá nhân khác kể câu chuyện của chính họ. 

Sự gia tăng của “nhà báo dữ liệu”

 Báo chí dữ liệu đã xuất hiện từ nhiều năm trước, nhưng gần đây nó mới được ghi nhận là một hình thức báo chí mới. 

“Nhà báo dữ liệu” là những người sử dụng dữ liệu, số liệu thống kê và thông tin định lượng khác để kể chuyện. 

Nhà báo dữ liệu không chỉ là những người sử dụng thành thạo Excel để tạo trực quan hóa dữ liệu, hay còn gọi là kỹ thuật biểu diễn dữ liệu bằng đồ họa; Họ còn là tác giả của các bài viết và báo cáo với những hiểu biết dựa trên dữ liệu. 

Sự gia tăng của báo chí dữ liệu là do lượng thông tin công khai có sẵn ở các định dạng kỹ thuật số ngày càng tăng như PDF, cơ sở dữ liệu và nguồn cấp dữ liệu API (Application Programming Interface - giao thức kết nối với các thư viện và ứng dụng khác). 

Sự trỗi dậy của nhà báo truyền thông xã hội Phương tiện truyền thông xã hội đã trở thành một công cụ mạnh mẽ cho các nhà báo trong hơn một thập kỷ qua. Nó đã thay đổi hoàn toàn cách các nhà báo làm việc và cách độc giả tiếp nhận tin tức.

 Thay đổi lớn đầu tiên là mạng xã hội đã mang đến cho các nhà báo một nền tảng mới để chia sẻ công việc của họ với độc giả. Phương tiện truyền thông xã hội cho phép các nhà báo đưa tin của họ ra ngoài một cách nhanh chóng và dễ dàng mà không cần phải thông qua các biên tập viên hoặc nhà xuất bản. 

Thay đổi lớn thứ hai là nó đã thay đổi cách độc giả tiếp nhận sự kiện. Thực tế ở những nước phát triển, báo chí VR đã xuất hiện từ những năm 1960 nhưng phải đến gần đây nó mới bắt đầu thu hút và trở nên phổ biến hơn. Công nghệ này vẫn còn một số hạn chế và có nhiều câu hỏi về đạo đức xung quanh việc sử dụng nó, nhưng chắc chắn hình thức báo chí này sẽ ngày càng phổ biến theo thời gian.

 Điểm vượt trội trong công nghệ AR là sự chân thực của hình ảnh, dữ liệu giúp người đọc, người xem dễ hình dung. Trong công nghệ này, con người trở thành một phần của hệ thống, tương tác với hệ thống, sử dụng các thiết bị ngoại vi gồm: Kính cảm ứng, màn hình cảm ứng, quần áo cảm ứng… tương tác với thế giới ảo, làm thay đổi trạng thái của môi trường ảo thông qua lời nói, cử chỉ, hành động thậm chí là cả ánh mắt. 

Điều này làm cho con người cảm thấy mình như là một phần sự kiện của thế giới ảo, đắm tin tức. Độc giả không còn phụ thuộc vào một nguồn thông tin duy nhất; giờ đây họ có thể lấy thông tin từ nhiều nguồn, bao gồm cả các nền tảng truyền thông xã hội như Twitter và Facebook. 

Báo chí truyền thông xã hội cũng thay đổi cách chúng ta nghĩ về những gì tạo nên “tin tức”. Một câu chuyện được đăng trên Twitter trước khi nó được đăng trên CNN cho thấy rõ ràng mạng xã hội đang thay đổi cuộc chơi khi báo cáo các sự kiện đáng chú ý với tốc độ chóng mặt. 

Sự trỗi dậy của báo chí thực tế ảo (VR) 

Thực tế ảo là một hình thức báo chí mới đang thay đổi cách chúng ta tiếp nhận tin tức. Báo chí VR có khả năng kể những câu chuyện quá nguy hiểm nếu quay phim trực tiếp hoặc để cung cấp góc nhìn mới về một chìm trong thế giới ảo. 

Xét về vấn đề đạo đức, một số nhà báo đã lập luận rằng báo chí VR không phải là một hình thức tin tức mới mà là một hình thức giải trí mới. Nếu nhìn từ góc độ này, báo chí VR không phải là một hình thức phi đạo đức, nhưng một mối quan tâm khác của các nhà báo là liệu độc giả có tin những gì họ được tiếp nhận từ báo chí VR hay không. Nhìn chung, báo chí kỹ thuật số được thiết lập để thay đổi một phần cục diện của báo chí, như những gì chúng ta đang thấy. Như vậy, có thể thấy là báo chí đang có những thay đổi vô cùng mạnh mẽ trên tất cả mọi góc độ, từ các thức thông tin cho đến người thực hiện thông tin. Tương lai của báo chí thời đại kỹ thuật số sẽ thế nào, câu hỏi đó hẳn nhiều cơ quan báo chí đã đặt ra nhằm xây dựng các phương án đón đầu để thích nghi, tổn tại và phát triển.