Bao cao su giúp ngăn ngừa lây nhiễm HIV như thế nào?

Bao cao su đóng vai trò như một hàng rào bảo vệ vật lý, ngăn không cho các dịch cơ thể chứa virus HIV (như tinh dịch, dịch âm đạo, máu) tiếp xúc với niêm mạc sinh dục, hậu môn hoặc miệng của bạn tình. Nhờ vậy, nguy cơ lây truyền HIV qua đường tình dục được giảm thiểu đáng kể.

So với các virus có thể lây qua tiếp xúc da kề da như herpes, HIV dễ phòng ngừa hơn khi thực hiện các biện pháp bảo vệ thích hợp. Ngoài việc sử dụng bao cao su, liệu pháp dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) cũng được khuyến nghị như một phương pháp hỗ trợ hiệu quả để giảm thêm nguy cơ nhiễm HIV.

Bài viết dưới đây sẽ phân tích cách HIV lây truyền, cơ chế bao cao su giúp ngăn ngừa lây nhiễm, thời điểm nên sử dụng và hướng dẫn sử dụng bao cao su an toàn, hiệu quả nhất.

1. HIV lây truyền như thế nào?

HIV (virus gây suy giảm miễn dịch ở người) có thể lây truyền khi một số loại dịch cơ thể của người nhiễm bệnh tiếp xúc trực tiếp với niêm mạc hoặc vết thương hở của người khác. Khi các dịch này xâm nhập vào cơ thể qua các vùng như âm đạo, trực tràng, dương vật, miệng hoặc mắt, virus có thể đi vào máu và gây nhiễm trùng.

Các loại dịch cơ thể có thể chứa đủ lượng HIV để lây truyền gồm:

• Máu
• Tinh dịch và dịch tiết trước khi xuất tinh
• Dịch tiết âm đạo
• Dịch trực tràng
• Sữa mẹ

Ngược lại, HIV không lây truyền qua nước bọt, nước mắt hay mồ hôi và cũng không thể lây qua các hình thức tiếp xúc thông thường như ôm, bắt tay, dùng chung bát đũa hay ngồi cạnh người nhiễm HIV.

HIV chỉ có thể lây khi có tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết nhiễm virus, thường xảy ra trong các trường hợp như:

• Quan hệ tình dục không được bảo vệ;
• Dùng chung kim tiêm, dụng cụ tiêm chích ma túy;
• Tiếp xúc nghề nghiệp với máu hoặc dịch cơ thể của người nhiễm.

Nhờ tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa chuẩn trong y tế, nguy cơ lây truyền HIV đã được giảm thiểu…

2. Tác dụng của bao cao su giúp ngăn ngừa HIV

Bao cao su giúp ngăn ngừa lây nhiễm HIV bằng cách tạo ra một hàng rào vật lý, ngăn không cho các dịch cơ thể có chứa virus (như tinh dịch, dịch âm đạo hoặc máu) tiếp xúc trực tiếp với niêm mạc của bạn tình trong quá trình quan hệ tình dục.

Khi được sử dụng đúng cách và nhất quán, bao cao su có thể bảo vệ hiệu quả trong các hình thức quan hệ tình dục qua đường âm đạo, hậu môn hoặc quan hệ tình dục bằng miệng.

- Bao cao su ngoài (dành cho nam giới) giữ lại tinh dịch và dịch tiết trước khi xuất tinh, ngăn chúng tiếp xúc với cơ quan sinh dục, hậu môn hoặc miệng của bạn tình.

- Bao cao su trong (dành cho nữ giới) giúp bảo vệ âm đạo khỏi tinh dịch và dịch nhờn, đồng thời ngăn dương vật tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết âm đạo.

Chỉ những loại bao cao su làm từ latex, polyurethane hoặc polyisoprene mới có khả năng ngăn chặn HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs) khác. Trong khi đó, bao cao su làm từ da cừu có các lỗ nhỏ li ti, đủ lớn để virus có thể xuyên qua, nên không an toàn trong phòng ngừa HIV. Loại này chỉ nên được sử dụng cho mục đích tránh thai trong trường hợp cả hai bạn tình đều đã xét nghiệm âm tính với HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

- Màng chắn nha khoa (biện pháp bảo vệ khi quan hệ bằng miệng): Đây là một tấm màng mỏng bằng cao su hoặc latex dùng để tạo rào chắn giữa miệng và bộ phận sinh dục hoặc hậu môn trong khi quan hệ tình dục bằng miệng. Thiết bị này giúp ngăn ngừa lây truyền HIV cũng như các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.

Màng này có thể được mua sẵn hoặc tự làm tại nhà bằng cách cắt một chiếc bao cao su latex hoặc polyisoprene.

Cách làm như sau:

• Dùng kéo cắt bỏ phần đầu bao cao su (phần tròn nhỏ ở đầu).
• Sau đó cắt dọc theo một bên của bao cao su để mở ra thành một tấm phẳng.

Tấm màng này có thể dùng làm rào chắn bảo vệ khi quan hệ tình dục bằng miệng, giúp ngăn ngừa HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.

3. Khi nào nên sử dụng bao cao su?

Để giảm thiểu tối đa nguy cơ lây truyền HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs), bao cao su nên được sử dụng trong mọi hoạt động tình dục có liên quan đến dương vật — bao gồm quan hệ tình dục qua đường âm đạo, hậu môn và quan hệ bằng miệng. Bao cao su cũng nên được sử dụng khi dùng đồ chơi tình dục dùng chung để tránh lây nhiễm chéo.

Ngoại lệ duy nhất là những cặp đôi có mối quan hệ một vợ một chồng, cả hai đều đã xét nghiệm âm tính với HIV và các bệnh lây qua đường tình dục khác, và chỉ quan hệ tình dục với nhau. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng xét nghiệm gần nhất của cả hai phải được thực hiện sau giai đoạn "cửa sổ" — tức khoảng thời gian cần thiết để phát hiện chính xác virus nếu có phơi nhiễm trước đó.

3.1 Quan hệ tình dục qua đường hậu môn

Quan hệ tình dục qua đường hậu môn không được bảo vệ là hình thức có nguy cơ lây nhiễm HIV cao nhất. Nguyên nhân là do niêm mạc trực tràng mỏng và dễ tổn thương, tạo điều kiện cho virus xâm nhập vào máu. Bên cạnh đó, tinh dịch và dịch tiết trước khi xuất tinh của người nhiễm HIV thường chứa nồng độ virus rất cao, làm tăng khả năng lây truyền.

Sử dụng bao cao su đúng cách và nhất quán khi quan hệ tình dục qua đường hậu môn có thể giảm nguy cơ lây truyền HIV tới khoảng 70%. Để đạt hiệu quả bảo vệ cao nhất, bao cao su cần được sử dụng mỗi lần quan hệ.

Ngoài ra, việc sử dụng chất bôi trơn phù hợp (gốc nước hoặc gốc silicon) giúp giảm ma sát, tránh rách bao và tăng hiệu quả phòng ngừa.

3.2 Quan hệ tình dục qua đường âm đạo

Trên toàn cầu, quan hệ tình dục qua đường âm đạo là hình thức lây truyền HIV phổ biến nhất. Nguy cơ cao nhất thường thuộc về người bị xâm nhập (người nhận), do niêm mạc âm đạo có thể dễ dàng hấp thụ virus. Tuy nhiên, HIV có thể lây theo cả hai hướng, vì dịch tiết âm đạo cũng có thể chứa virus và lây cho bạn tình.

Sử dụng bao cao su thường xuyên và đúng cách khi quan hệ tình dục qua đường âm đạo, kết hợp với chất bôi trơn gốc nước hoặc silicon, giúp giảm đáng kể nguy cơ lây nhiễm HIV. Các nghiên cứu cho thấy, việc sử dụng bao cao su thường xuyên giúp giảm nguy cơ lây truyền HIV khoảng 80%, và nếu dùng đúng cách, đều đặn, mức bảo vệ có thể đạt 90–95%.

3.3 Quan hệ tình dục bằng miệng

Về mặt lý thuyết, HIV có thể lây truyền qua quan hệ tình dục bằng miệng, nhưng nguy cơ này thấp hơn nhiều so với quan hệ qua đường hậu môn hoặc âm đạo.

Các hình thức quan hệ bằng miệng bao gồm:

• Miệng tiếp xúc với âm hộ/âm đạo.
• Miệng tiếp xúc với dương vật.
• Miệng tiếp xúc với hậu môn…

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV qua đường miệng, bao gồm:

• Tải lượng virus cao trong dịch cơ thể (tinh dịch, dịch âm đạo, dịch trực tràng) của người nhiễm,
• Vết loét, chảy máu hoặc viêm nhiễm trong miệng hoặc cổ họng của người thực hiện hành vi quan hệ.

Tuy nhiên, nhìn chung, nguy cơ lây HIV qua đường này vẫn được xem là thấp. Dù vậy, HIV không phải là virus duy nhất có thể lây truyền qua quan hệ tình dục bằng miệng — các bệnh như lậu, giang mai, viêm gan B, HPV hoặc herpes đều có thể lây theo đường này.

Để bảo vệ an toàn, nên:

• Sử dụng bao cao su khi quan hệ miệng – dương vật;
• Dùng màng chắn miệng (dental dam) khi quan hệ miệng – âm đạo hoặc miệng – hậu môn.

Những biện pháp này giúp giảm nguy cơ lây truyền HIV và các bệnh lây qua đường tình dục khác, đồng thời bảo vệ sức khỏe cho cả hai người.

Mời bạn xem thêm video: