Triệu chứng khởi đầu ung thư trẻ em (UTTE) rất nghèo nàn và thay đổi tùy độ tuổi, loại bệnh ung thư (UT) và vị trí cơ quan bị tổn thương UT. Phụ huynh, người giữ trẻ... cần nhận biết và chú ý các dấu hiệu bất thường không lý do hoặc kéo dài đang xảy ra ở trẻ nhỏ.... Tất cả đều có thể là biểu hiện ban đầu của bệnh UTTE.
Bầm quanh mắt, lồi mắt… có thể là triệu chứng báo động bệnh UTTE
Bé trai P.T.V. 3 tuổi, quê ở tỉnh Sóc Trăng có biểu hiện lồi 2 mắt từ hơn 2 tuần. Gia đình cháu nhận thấy: V. lừ đừ, ăn kém, sốt và quấy khóc về đêm. Gần đây có thêm một số mảng bầm máu rải rác ở chân tay. Gia đình đưa cháu đi khám bệnh ở bệnh viện (BV) huyện. Sau khi được xét nghiệm máu, V. được chuyển BV. Nhi Đồng TP.HCM. Kết quả huyết đồ cho thấy: bạch cầu: 290.000/mm3, leucoblast 65%; Hct: 20,6%, Hb:8,9g/dL; tiểu cầu: 47.000/mm3. Tủy đồ: tủy bị tràn ngập myeloblast 60%, nhuộm peroxidase (-). Kết luận: bệnh bạch cầu tủy cấp.
 Trẻ bị bưới nguyên bào võng mạc. |
Bé V. được chuyển tiếp đến BV. Ung Bướu TP.HCM ngày 09/3/2009 để chăm sóc điều trị. Đặc biệt: 2 mắt lồi ra trước rõ hơn, có kèm xuất huyết kết mạc mắt 2 bên.
Triệu chứng mắt, mô quanh mắt và bệnh UTTE
BS. Nelson, Hoa Kỳ ghi nhận một số biểu hiện lâm sàng ở mắt và mô quanh mắt thường gặp trong UTTE: (theo Nelson Textbook of Pediatrics, 2000, nhà XB Saunders).
- Bầm quanh mắt: nghĩ đến bướu nguyên bào thần kinh (BNBTK) di căn.
- Lồi mắt, sụp mi: khối u hốc mắt do sarcôm cơ vân, BNBTK, bệnh bạch cầu cấp.
- Lé mắt, đốm trắng ở tròng đen mắt: bướu nguyên bào võng mạc (BNBVM). BNBTK là bệnh gì? Có biểu hiện gì khác nữa không?
BNBTK chiếm tỉ lệ 8,5% và đứng thứ 4 trên 10 loại UTTE thường gặp ở TP.HCM. Mỗi năm có khoảng 50-60 trường hợp được theo dõi điều trị tại BV. Ung Bướu TP.HCM và 2/3 gặp ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. Căn nguyên bệnh chưa rõ. Tuy nhiên, 75% BNBTK có liên hệ với rối loạn sắp xếp gen di truyền N-myc trên các nhiễm sắc thể 10, 14, 17, 19. Bệnh hay xảy ra ở tuyến thượng thận, hạch giao cảm cạnh cột sống. Triệu chứng khởi đầu âm thầm và thường thay đổi theo vị trí khối u nguyên phát:
- U trong bụng: bụng to có bướu, xanh xao, ăn ngủ kém, tiêu chảy.
- U trong ngực: ho, đau ngực, khó thở, phù nề mặt cổ.
- Triệu chứng kèm theo: đau nhức xương, bầm quanh mắt, lồi mắt sụp mi, sốt kéo dài.
Việc điều trị cần kết hợp hóa trị, phẫu thuật… và theo dõi ở BV chuyên khoa. BNBVM là một nguyên nhân gây tàn tật và mù lòa ở trẻ em BNBVM là loại UT mắt hay gặp ở trẻ nhỏ 3-5 tuổi, chiếm tỉ lệ 6,3% và đứng thứ 5 trên 10 dạng UTTE thường gặp ở TP.HCM. Mỗi năm ước khoảng 40-50 ca mới được phát hiện chẩn đoán và điều trị tại BV. Mắt, BV. Ung Bướu TP.HCM.
Căn nguyên bệnh chưa rõ. Có 40% BNBVM xảy ra ở 2 bên mắt và 30% có liên hệ với đột biến gen di truyền RB1, RB2.
Đốm trắng ở tròng đen mắt xuất hiện một cách bất thường ở trẻ nhỏ là triệu chứng báo động bệnh BNBVM sớm (70% các trường hợp). Ở giai đoạn này, nhìn vào mắt bé trong lúc cho bú, nuôi ăn… cha mẹ sẽ thấy mắt cháu bé tương tự ánh mắt mèo. Lé mắt (mắt lác) bất thường cũng là dấu hiệu cảnh báo (chiếm 25% trường hợp). Mắt bé viêm đỏ, đau và lồi ra trước khi tổn thương BNBVM đã phát triển to và xâm lấn các mô xung quanh mắt.
Phát hiện chẩn đoán sớm, BNBVM có thể trị khỏi và bảo tồn thị lực mắt của trẻ. Ở giai đoạn muộn, việc điều trị phải múc bỏ nhãn cầu mắt bị bệnh và hóa trị bổ túc. Phát hiện chẩn đoán bệnh trễ, sau điều trị trẻ sẽ chịu cảnh mù lòa rất đáng thương.
Bảy triệu chứng báo động UTTE
1. Trẻ bị sốt cao kéo dài có thêm vết bầm da hoặc chảy máu mũi, chảy máu răng.
2. Trẻ bị mệt mỏi, sụt cân không rõ lý do.
3. Có một khối hạch, khối u bất thường.
4. Trẻ bụng to và có bướu sờ được.
5. Trẻ bị nhức đầu kèm nôn ói vào buổi sáng ngày càng nặng dần.
6. Đau nhức khớp xương hoặc gần khớp làm trẻ phải đi khập khiễng.
7. Đốm trắng ở tròng đen mắt. Khi trẻ có một trong các dấu hiệu bất thường nêu trên, cha mẹ và gia đình cần đưa trẻ đến khám bệnh ở BV có chuyên khoa Nhi hoặc Ung bướu nhi. Các bác sĩ sẽ thăm khám và tiến hành các bước cần thiết để chẩn đoán xác định bệnh UTTE. Điều trị sớm và đầy đủ ở BV chuyên khoa, bệnh UTTE có nhiều cơ may trị tốt.
BS. Trần Chánh Khương