Theo y học cổ truyền, ô mai có vị chua, bạch mai có vị chua mặn, có tác dụng giảm ho, sinh tân dịch. Ô mai được dùng làm thuốc giảm ho, trừ đờm, chữa viêm họng, hen suyễn, khó thở, phù thũng, tả lỵ, nôn mửa..
Quả mơ được chế thành bạch mai hoặc ô mai. Để chế bạch mai, người ta thu hái quả chín tãi mỏng, dùng muối sát đều, bỏ vào vại sành, muối trong 3 ngày 3 đêm (theo tỷ lệ 1kg mơ: 300g muối,) vớt ra phơi cho tái rồi lại cho vào vại muối thêm 1 ngày 1 đêm nữa, phơi cho thật khô. Muối thấm vào quả mơ kết tinh thành một màng trắng. Để làm ô mai mơ, người ta thu hái những quả thật già, phơi ở nơi mát trong 3 ngày cho héo. Sau đó cho vào nước đun sôi đến khi da quả mơ nhăn lại, rồi đồ và phơi. Làm như vậy 6 - 7 lần đến khi quả mơ tím đen là được. Để chế biến thành món ăn yêu thích, ô mai có thể gia giảm thêm gừng sao khô hoặc bột cam thảo.
Một số bài thuốc thường dùng
Bài 1: Hỗ trợ cắt cơn chữa sốt rét: Ô mai 8g, miết giáp 16g; bạch truật, hoàng kỳ, mỗi vị 12g; thảo quả, binh lang, xuyên khung, bạch thược, thanh bì, cam thảo, hậu phác, gừng, mỗi vị 8g. Tất cả rửa sạch cho vào ấm đổ 750ml nước, sắc còn 300ml nước, chia 3 lần uống trong ngày, uống thuốc còn ấm. Dùng liền 5 ngày.
Bài 2: Chữa đau họng, ho lâu bị mất tiếng: Mơ muối (bỏ hột), thiên môn, mạch môn, bách bộ, vỏ rễ dâu, mỗi vị 4g. Các dược thảo phơi khô, trừ mơ muối, tán nhỏ, luyện với mật ong và nước gừng, làm viên bằng hạt nhãn, mỗi lần dùng một viên ngậm và nuốt dần.
Bài 3: Chữa ho lâu ngày do lạnh: Ô mai mơ 4g, lá tre, tô mộc mỗi vị 8g; Cam thảo dây, chua me đất, mỗi vị 5g, lá chanh 4g, gừng sống 2g. Tất cả rửa sạch cho vào ấm đổ 700ml nước, sắc còn 300ml nước, chia 3 lần uống trong ngày, uống thuốc còn ấm. Dùng liền 10 ngày.
Bài 4: Chữa lỵ thể nhẹ: Ô mai mơ 8g, đảng sâm 16g; hoàng liên, hoàng bá, đương quy, mỗi vị 12g; xuyên tiêu, tế tân, can khương, quế chi, mỗi vị 6g. Tất cả rửa sạch cho vào ấm đổ 750ml nước, sắc còn 300ml nước, chia 3 lần uống trong ngày, uống thuốc còn ấm. Dùng liền 15 ngày. Hoặc có thể lấy ô mai 15 quả, thêm nước vào đun sôi, giữ sôi 15 phút. Dùng uống thay nước trong ngày.
Bài 5: Chữa ho do nhiệt, có đờm: Ô mai mơ, hoa hòe sao, dành dành sao, vỏ rễ dâu, mỗi vị 12g. Tất cả rửa sạch cho vào ấm đổ 750ml nước, sắc còn 300ml nước, chia 3 lần uống trong ngày, uống thuốc còn ấm. Dùng liền 10 ngày.
Bác sĩ Hữu Nam
