Rò hậu môn (RHM) là nhiễm khuẩn khu trú bắt nguồn từ hốc hậu môn - trực tràng, nhiễm khuẩn này dẫn tới tụ mủ, mủ lan theo tuyến horman-desfosses tạo thành ổ áp-xe giữa cơ thắt trong và cơ thắt ngoài, từ đây vỡ ra ngoài da cạnh hậu môn hoặc vỡ vào trong lòng trực tràng gây ra các thể rò khác nhau.
Theo YHCT, có 2 nguyên tắc điều trị phải phối hợp chặt chẽ với nhau là điều trị tại chỗ (ngoại trị) và điều trị toàn thân (nội trị).
* Điều trị toàn thân: Tùy thể bệnh mà dùng bài thuốc thích hợp.
- Thể thấp nhiệt đại trường: gặp ở bệnh nhân mới mắc hoặc thời kỳ tái phát, sốt, có lúc sốt rét, miệng khô, thích uống nước, táo bón, nước tiểu vàng ngắn, đỏ, ấn vào vị trí rò thấy lõm và có khi ra mủ vàng, loãng, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng dầy, mạch sác: Phương pháp điều trị: thanh nhiệt, hóa thấp. Dùng bài thuốc Long đảm tả can thang gia giảm gồm các vị thuốc: long đờm thảo 12g, hoàng cầm 12g, sài hồ 16g, trạch tả 12g, mộc thông 12g, sa tiền 16g, chi tử 8g, sinh địa 12g, đương quy 12g, cam thảo 4g. Sắc uống ngày 1 thang.
- Thể âm hư: bệnh tiến triển lâu ngày, người gầy yếu, sốt hâm hấp, bệnh kéo dài, nhức trong xương, ra mồ hôi trộm, mạch tế sác, tại chỗ lỗ rò khô, nước chảy ra dính nhớt. Phương pháp điều trị: dưỡng âm thanh nhiệt. Dùng bài thuốc Lục vị tri bá gia giảm gồm các vị thuốc sau: thục địa 16g, hoài sơn 16g, sơn thù 8g, trạch tả 8g, bạch linh 8g, hoàng bá 12g, tri mẫu 8g, liên kiều 12g, hạ khô thảo 12g, đan bì 8g. Sắc uống ngày 1 thang.
- Thể huyết khí đều hư: gặp ở các bệnh nhân mắc bệnh kéo dài gây suy nhược toàn thân, sắc mặt trắng bệch, ngứa ngáy, hoa mắt, chóng mặt, mệt mỏi. Chỗ rò không sưng, màu tím, mủ loãng, đau nhẹ, rêu lưỡi trắng, mạch nhược hoãn. Phương pháp điều trị: bổ khí huyết. Dùng bài thuốc Bát trân thang gia giảm gồm các vị thuốc: thục địa 16g, xuyên quy 12g, xuyên khung 8g, bạch thược 12g, bạch truật 12g, đẳng sâm 16g, phục linh 8g, cam thảo 4g, kê huyết đằng 16g, liên kiều 12g, hạ khô thảo 12g. Sắc uống ngày 1 thang.
* Điều trị tại chỗ:
Thuốc ngâm đắp: dùng bài Sinh cao thang (ngoại khoa chính tông). Bài thuốc gồm: đương quy, bạch chỉ, cam thảo, huyết kiệt, kinh giới lượng bằng nhau. Giã nát, đắp vào lỗ rò.
Ngoài ra, dân gian dùng lá trầu không nấu sôi, lấy nước đặc ngâm rửa hậu môn.
TS.BS.TTƯT. Nguyễn Tất Trung
(BV Y học cổ truyền - Bộ Công an)