Phế mất sự túc giáng mà sinh bệnh.
Biểu hiện: bệnh nhân khái thấu (ho) từng cơn, khí nghịch, khạc ra đờm vàng dính, có khi ho rồi nôn, khạc ra máu tươi, bệnh nhân đau vùng ngực sườn, hay nóng nảy, giận giữ. Tâm phiền miệng đắng, váng đầu, mắt đỏ, đại tiện phân khô, nước tiểu vàng đỏ, lưỡi đỏ rêu lưỡi vàng mỏng, mạch huyền sác.
Mạch môn.
Tùy từng nguyên nhân gây bệnh mà dùng bài thuốc phù hợp như sau:
Do can uất khí trệ lâu ngày hóa hỏa, hỏa khí nghịch lấn lên phế. Hun đốt tân dịch thành đờm, phế kim bị hư tổn không khống chế được can mộc, phế khí mất sự thanh túc mà gây bệnh ho.
Triệu chứng: Bệnh nhân khái thấu (ho) từng cơn, luôn cảm thấy trong ngực khí nghịch lên mà ho khan, khi ho đau ran ra tới ngực sườn, khạc ra đờm vàng dính nhưng lượng rất ít, mặt đỏ, họng khô khát nước, hay tức giận, chất lưỡi đỏ rêu lưỡi vàng mỏng, ít tân dịch, mạch huyền sác.
Phép trị: tiết phế thanh kim bình mộc giáng hỏa.
Bài thuốc: “Đan thanh ẩm”: Đại giả thạch 12g, mạch môn 6g. thạch hộc 12g, sa sâm 16g, cúc hoa 8g, bạch tật lê 12g, tang diệp 4g, quất hồng bì 4g, xuyên bối mẫu 8g, toàn phúc hoa 4g, hạnh nhân 12g, sa uyển tật lê 12g. Tùy chứng trạng của bệnh nhân mà gia giảm và dùng liều lượng cho thích hợp. Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày trước khi ăn.
Đại giả thạch.
Do can hỏa thăng nghịch một phía, hỏa tà bức bách phế, phế mất sự thanh túc, dương lạc (các đường lạc của kinh dương) bị tổn thương, huyết dịch ly kinh mà sinh bệnh các (lạc) huyết.
Triệu chứng: Bệnh nhân khái thấu, trong đờm có lẫn máu hoặc ho nôn ra máu tươi, ngực sườn đau tức, hay giận giữ, đại tiện phân khô kết, tiểu tiện vàng đỏ, chất lưỡi đỏ rêu lưỡi vàng, mạch huyền sác.
Phép trị: Thanh nhiệt làm sạch phế, bình can yên đường lạc, lương huyết chỉ huyết.
Bài thuốc “Tả bạch tá” “Đại cáp tán” phối hợp với bài “Long đởm tả can thang” gia giảm: Tang bạch bì 16g, địa cốt bì 16g, cánh mễ 20g, cam thảo 4g, thanh đại 24g, hải cáp xác 24g, long đởm thảo12g, trạch tả 8g, sinh địa 12g, sài hồ 6g, mộc thông 8g, xa tiền tử 12g, đương qui 12g. Tùy chứng trạng của bệnh nhân mà gia giảm và dùng liều lượng cho thích hợp. Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngay trước khi ăn.
