Hải Thượng Lãn Ông cho rằng, “huyễn vựng xét chỉ bởi hỏa, vì âm huyết hậu thiên hư yếu thì hỏa động lên, chân thủy tiên thiên hư yếu thì hỏa bốc lên, bệnh nhẹ thì bổ huyết thêm vị mát, bệnh nặng thì bổ thủy nhưng đều thêm vị liễm giáng hỏa”.
Phép trị chủ yếu bổ âm huyết giáng hỏa, trừ đàm thấp, thông kinh lạc, tăng cường máu nuôi dưỡng lên não. Sau đây là một số bài cổ phương có tác dụng bổ âm huyết giáng hỏa, trừ đàm thấp, thông kinh lạc, tăng cường máu nuôi dưỡng lên não, phòng trị chóng mặt rất hiệu quả.
Chóng mặt do can hỏa vượng: Người bệnh đau đầu vùng đỉnh, hay tức giận, miệng đắng khát nước, lưỡi đỏ, mạch huyền. Phép trị: thanh can, giáng hỏa. Dùng bài Thiên ma câu đằng ẩm: thiên ma 14g, câu đằng 12g, chi tử 12g, hoàng cầm 12g, ngưu tất 12g, ích mẫu 12g, tang ký sinh 14g, dạ giao đằng 14g, bạch linh 14g. Sắc uống. Tác dụng: bình can tức phong, tư âm thanh nhiệt, trị: đau đầu chóng mặt, ù tai. Bài này dùng khoảng 3 tháng, sau dùng bài Thuận can ích khí thang gia giảm: thục địa 20g, đương quy 14g, bạch thược 16g, nhân sâm 12g, bạch truật12g, phục linh 12g, mạch môn 12g, sa nhân 6g, trần bì 10g, tô tử 8g, cát căn 14g, sài hồ 12g. Sắc uống.
Chóng mặt do khí huyết đều hư: Người bệnh chóng mặt khi ngồi xuống đứng dậy, nằm nghỉ thấy đỡ, ăn ngủ kém. Phép trị bổ khí dưỡng huyết kiện tỳ. Dùng bài Quy tỳ thang: nhân sâm 12g, bạch truật 12g, phục thần 14g, đương quy 16g, hoàng kỳ 12g, táo nhân 10g, viễn chí 12g, long nhãn 12g, mộc hương 6g, cam thảo 4g, đại táo 3 quả. Sắc uống. Tác dụng: trị chóng mặt do tâm tỳ hư, khí huyết đều hư, kém ăn, mất ngủ...
Chóng mặt do thận tinh bất túc: Người bệnh chóng mặt, ù tai, kém trí nhớ, lưng gối yếu. Phép trị: thiên về âm hư bổ âm, thiên về dương hư bổ dương.
Nếu người gầy nóng trong miệng khô (do âm hư): dùng bài Tả quy hoàn: thục địa, sơn thù, cẩu kỷ, sơn dược, phục linh, lộc giác, ngưu tất, quy bản, thỏ ty tử. Sắc uống. Tác dụng: bổ can thận, ích tinh huyết, chữa chóng mặt do can thận âm hư, tinh huyết hao tổn.
Nếu chóng mặt ù tai đau lưng chân không ấm (do dương hư): dùng bài Hữu quy hoàn: thục địa 30g, hoài sơn 20g, đỗ trọng 14g, đương quy 12g, thỏ ty tử 12g, sơn thù 14g, phục linh 12g, trạch tả 10g, nhục quế 4 - 6g, phụ tử 4g. Sắc uống. Tác dụng: ôn thận tráng dương, bổ tinh huyết. Trị các chứng thận tinh bất túc, mệnh môn hỏa suy chóng mặt ù tai lưng gối mỏi.
Chóng mặt do đàm trệ: Người bệnh chóng mặt, đầu âm u, ngực bụng buồn đầy, người nặng nề. Phép trị: kiện tỳ tiêu đàm... Dùng bài Bạch truật bán hạ thiên ma thang: bạch truật 12g, thiên ma 12g, bán hạ 8g, can khương 6g, hoàng bá 10g, hoàng kỳ 14g, nhân sâm 12g, phục linh 14g, thương truật 10g, trạch tả 10g, trần bì 12g, mạch nha 12g, thần khúc 12g. Sắc uống. Tác dụng: lợi thấp hóa đàm. Trị chóng mặt do đàm ủng trệ.