Người bệnh tinh thần ủy mị, sắc mặt kém tươi, cơ thể chân tay lạnh, nặng nề yếu sức, bụng đầy, đại tiện lỏng rêu lưỡi trắng nhớt; ở phụ nữ: đới hạ trong loãng, thống kinh, khó có con...
Nguyên nhân gây bệnh do hàn tà từ ngoài xâm phạm (sương mưa lạnh, nằm ngồi nơi ẩm ướt, ăn thức ăn sống, lạnh) kết hợp với tỳ dương không mạnh dẫn đến thủy thấp ứ đọng ở trong. Chứng hàn thấp hay gặp trong các bệnh: vị quản thống, hoắc loạn, tiết tả, lỵ tật, tý chứng. Phương pháp chữa là giải biểu tán hàn, phương hương hóa trọc, ôn trung hóa thấp. Sau đây là một số bài thuốc và món ăn thuốc hỗ trợ trị chứng này rất hiệu quả.
Bài 1 - Hoắc hương chính khí tán: hoắc hương 12g; trần bì, bán hạ, cam thảo, hậu phác, bạch truật, cát cánh mỗi vị 8g; đại phúc bì, phục linh, bạch chỉ, tô diệp mỗi vị 4g. Các vị tán bột. Mỗi lần dùng 8g, uống với nước sắc sinh khương, đại táo. Công dụng giải biểu hóa thấp, lý khí hòa trung. Chữa ngoại cảm phong hàn, nội thương thấp trệ (sốt ớn rét, nhức đầu, bụng ngực căng tức, buồn nôn, nôn, ăn không được, sôi bụng, tiêu chảy, miệng nhạt ngọt, rêu lưỡi trắng nhờn). Nếu ớn rét, không mồ hôi, thêm kinh giới 8g, phòng phong 8g; nếu thực trệ, ngực bụng buồn bực, bỏ cam thảo, đại táo, thêm lục khúc 8g, kê nội kim 8g; nếu rêu lưỡi dày nhờn bẩn, có thể thay bạch truật bằng thương truật.
Đại phúc bì là vị thuốc trong bài Hoắc hương chính khí tán trị rối loạn tiêu hóa do hàn thấp.
Bài 2 - Bất hoán kim chứng khí tán: hoắc hương 12g, trần bì, bán hạ, cam thảo, hậu phác, cát cánh, thương truật mỗi vị 8g; bạch chỉ 4g. Các vị tán bột, mỗi lần dùng 8g. Công dụng: hóa thấp giải biểu, hòa trung. Trị thấp trọc đọng ở trong kèm ngoại cảm gây nôn ọe.
Bài 3: bột tiêu 3g, gừng tươi 6g, tử tô 6g. Sắc hoặc hãm uống. Bài này dùng thích hợp cho người bị đau quặn bụng do lạnh, nôn thổ, rối loạn tiêu hóa.
Bài 4: thần khúc 10g, nhục quế 10g, tiểu hồi 5g. Các vị tán bột mịn. Mỗi lần uống 2g, ngày 2 - 3 lần. Dùng tốt cho người bị đau do viêm loét dạ dày tá tràng thể hư hàn, đau do lạnh bụng...
Bài 5 - Nhục quế đinh hương tán: đinh hương 15g, nhục quế 30g. Các vị tán mịn, chia làm 10 gói. Mỗi lần uống 1 gói trước bữa ăn với nước nóng pha chút rượu. Món này thích hợp cho người đau quặn bụng âm ỉ, dai dẳng liên quan đến các chứng hàn thấp, tỳ vị hư hàn.
Bài 6: mộc qua 12g, gừng tươi (sinh khương) 9g, ý dĩ 30g. Sắc hoặc hãm uống. Bài này thích hợp cho người bị nôn thổ tiêu chảy, đau bụng, rối loạn tiêu hóa.
Các món ăn thuốc hỗ trợ trị bệnh:
Cháo gừng nghệ: bột can khương (bột gừng khô) 3g, bột nghệ 3g, gạo tẻ 80 - 100g. Tất cả nấu cháo. Dùng tốt cho người bị tỳ vị hư hàn, đau quặn vùng thượng vị, nôn ói, tiêu chảy.
Nước dấm nóng đinh hương: nụ đinh hương 2 cái, dấm ăn 50ml. Hai thứ cho vào bát, đun cách thủy 10 phút, uống nóng. Dùng tốt cho người bị đau quặn bụng do lạnh.
Đại táo hãm nước gừng hồ tiêu: bột tiêu 5g, gừng tươi 30g, đại táo 20g. Sắc hãm thành dạng chè táo, ăn trong ngày. Dùng tốt cho người bị loét dạ dày tá tràng, viêm đại tràng do tỳ vị hư hàn.
