Lao là một bệnh truyền nhiễm do trực khuẩn Mycobacterium gây ra. Người bệnh được khám chuyên khoa lao để lựa chọn phác đồ điều trị theo “Chương trình chống lao quốc gia”. Theo y học cổ truyền, lao phổi thuộc phạm vi chứng phế lao. Lúc đầu do chính khí hư, tinh huyết bị suy tổn làm bệnh tà xâm phạm phế. Bệnh biểu hiện phế âm hư, sau đó gây thận âm hư và đến giai đoạn cuối là phế, tỳ, thận đều hư (khí âm hư).
Điều trị theo y học cổ truyền không tiêu diệt được vi khuẩn lao nhưng có tác dụng hỗ trợ và chữa trị các triệu chứng theo nguyên tắc: Tư âm giáng hỏa, nhuận phế chỉ khái. Sau đây là một số bài thuốc và dược thiện cho người bệnh lao phổi thể khí âm hư.
Tràn khí màng phổi là một biến chứng nặng của lao phổi.
Biểu hiện: Người bệnh thường sốt về chiều, nhức trong xương, ra mồ hôi trộm, lòng bàn tay bàn chân nóng, trằn trọc, dễ cáu gắt, đau ngực, ít ngủ, sụt cân, di tinh, kinh nguyệt không đều, lưỡi khô, họng khô, chất lưỡi đỏ, mạch tế sác.
Bài 1: Bách hợp cố kim thang gia giảm: sinh địa 16g, huyền sâm 12g, bách hợp 12g, bạch cập 8g, mạch môn 12g, sa sâm 12g, hạ khô thảo 16g, bách bộ 12g, hoàng cầm 12g. Sắc uống ngày 1 thang. Gia giảm: nếu nhức trong xương thêm địa cốt bì 12g, miết giáp 20g; ra mồ hôi trộm thêm long cốt 16g; ngủ ít thêm táo nhân 12g, bá tử nhân 12g.
Bài 2: sinh địa 12g, huyền sâm 8g, địa cốt bì 8g, mạch môn 12g, sa sâm 12g, hạ khô thảo 16g, xạ can 6g, bách bộ chế 8g. Sắc uống ngày 1 thang.
Dược thiện cho người bệnh lao phổi
Ba ba hầm thục địa kỷ tử: ba ba 1 con, kỷ tử 30g, thục địa 20g, có thể thêm nữ trinh tử 15g, thêm nước sạch vừa đủ; nấu chín nhừ, bỏ bã dược liệu, thêm gia vị. Dùng cho người lao phổi, viêm khí phế quản mạn tính, suy nhược cơ thể, biếng ăn, thiếu máu, xơ gan, viêm gan mạn, hồi hộp khó thở, tim đập mạnh.
Yến sào kỷ tử hấp đường phèn rất tốt cho người viêm phế quản mạn, giãn phế quản, lao phổi.
Cháo sinh địa: nước ép sinh địa hoàng 300ml hoà vào cháo gạo vừa chín khuấy đều, ăn khi đói. Dùng cho bệnh nhân ho ra máu do lao phổi, giãn phế quản, ho khan ít đờm.
Bột tắc kè: tắc kè 1 đôi, phổi dê 30g, mạch môn 15g, rượu gạo 30ml. Tắc kè tẩm dấm rang cho chín vàng, tán bột, phổi dê sấy khô tán bột, mạch môn nướng chín khô tán bột. Lấy 9g bột các loại trên, cho vào rượu đã đun nhỏ lửa cho sôi lăn tăn; khuấy đều, ăn một lần, ngày 1 - 2 lần. Dùng cho người ho khan do viêm khí phế quản, do lao phổi.
Yến sào kỷ tử: yến sào 10g, kỷ tử 15g, đường kính 100g. Yến sào ngâm rửa sạch, cho nước đun sôi cho nở, thái nhỏ, kỷ tử và đường kính với lượng nước thích hợp. Tất cả đun cách thuỷ 30 phút. Thích hợp cho người viêm phế quản mạn, giãn phế quản, lao phổi.
Yến sào bạch cập: bạch cập 10g, yến sào 10g, đường phèn 10g. Yến sào và bạch cập cho vào ca nhôm, thêm nước, đun cách thuỷ cho chín nhuyễn, lọc qua rây vải xô bỏ bã, cho thêm đường, khuấy cho tan đều, chia 2 lần ăn trong ngày. Dùng cho người lao phổi, ho lẫn đờm và huyết tái đi tái lại.
Nước ép quả mướp: mướp tươi ép lấy nước thêm mật ong hoặc mật mía khuấy đều uống. Dùng cho người lao phổi, ho cơn dài ngày.
Hoàng tinh nấu đường phèn: hoàng tinh tươi 60g, đường phèn 30g nấu nhừ khuấy đều ăn. Dùng cho người lao phổi, khái huyết, khí hư, huyết trắng.
