Từ bài thuốc huyền thoại
Nhiều năm qua đã lưu truyền hàng chục dị bản về bài thuốc Minh Mạng thang, gần giống nhau về số lượng và tên vị thuốc; đều được cho là “thần kỳ” cho sức khỏe tình dục.
Năm 2014, ông Phan Tấn Tô cùng với các cộng sự thuộc Hội Đông y Thừa Thiên - Huế đã sưu tập tài liệu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia 1 (Hà Nội) và tìm thấy nhiều châu bản về các bài thuốc của Thái y viện triều Nguyễn được lưu trữ, trong đó đơn thuốc Quy tỳ hoàn gia giảm cho Minh Mạng dùng, đề ngày 26 tháng 12 năm Minh Mạng thứ 10 (1829). Nhóm nghiên cứu so sánh với những toa thuốc Minh Mạng lưu truyền và được tìm thấy trước đó đã cho rằng châu bản nói trên chính là toa thuốc Minh Mạng.
Nguyên văn tờ châu bản phiên âm: “Thái y viện thần đẳng quỵ tấu vi: Tấu, văn sự tư cử nội giám Nguyễn Ân truyền xưng phụng chỉ nội nhất khâm. Thánh thể khoan hòa, ngự thiện như thường, duy giác hữu vi quyện, thiểu mị. Sắc thần đẳng điều bổ tể hoàn liệu dĩ tiến. Khâm thử.Khâm tuân. Thần đẳng hội đồng phụng nghĩ nhất dương sinh hậu mộc vận thủy hành, can hỏa tiệm vượng, tì âm hỏa sung trí hưu đẳng. Nhân tưởng thử lí ứng bình bổ tư âm dĩ phối dương nhi bảo vạn an chi khương. Thần đẳng thỉnh dụng gia giảm Quy tỳ hoàn liệu khử Mộc hương, chủ bổ Tâm tì, ninh thần an thụy, gia Lộc nhung, Thục địa dĩ tư âm. Sở hữu dược vị cung trần tả cẩn tấu.
Chân dung Minh Mạng theo minh họa trong sách của John Crawfurd (xb 1828)
“Gia giảm Quy tì hoàn liệu tịnh trọng thập nhị lạng ngũ tiền, Cao ly sâm nhất lạng, Bạch truật nhất lạng, Toan táo nhân nhất lạng, Viễn chí tam tiền, Quy thân nhất lạng, Hoàng kỳ thất tiền ngũ phân, Long nhãn thất tiền ngũ phân, Chích cam thảo nhất tiền, chích Thục địa nhất lạng, Lộc nhung nhất lạng. Hữu thập nhất vị, cộng vi tế mạc, luyện mật hòa hoàn như lục đậu đại, mỗi tảo vãn thượng thực tiền cung tiến tam tiền, thang thủy hóa hạ” .
Dịch nghĩa:
“Chúng thần Thái y viện, quỳ xuống tâu rằng: Vâng nghe mệnh lệnh (bệ hạ) qua lời truyền của quan nội giám Nguyễn Ân. (Bệ hạ) thánh thể khoan hòa, ăn uống bình thường, chỉ có hơi mệt, ít ngủ.Chỉ dụ cho chúng thần điều chế thuốc bổ dâng tiến.Kính xin tuân lệnh. Chúng thần cùng hội đồng ý phỏng theo lý (qua tiết đông chí) nhất dương sinh, mộc vận (khí tiết mùa xuân) bắt đầu vận hành, can hỏa dần dần vượng, phần âm hỏa của tạng tỳ sung mãn, nên dẫn đến các chứng đã nói. Căn cứ theo lý đó, nên dùng phép bình bổ, tư âm để phối dương, sẽ giữ an ổn cho mọi sự. Chúng thần xin cho dùng đơn thuốc gia giảm Quy tỳ hoàn bỏ vị Mộc hương để chủ bổ Tâm Tỳ, giữ tinh thần, yên giấc ngủ, gia thêm Lộc nhung, Thục địa để tư bổ phần âm”.
Dược vị cụ thể trong đơn thuốc xin tâu như sau:
Toa thuốc gia giảm Quy tỳ hoàn, trọng lượng tịnh 12 lạng 5 tiền (thành phần có): cao li sâm 1 lạng, bạch truật 1 lạng, phục thần 1 lạng, toạn táo nhân 1 lạng, viễn chí 3 tiền, qui thân 1 lạng, hoàng kỳ 7 tiền rưỡi, long nhãn 7 tiền rưỡi, chích cam thảo 1 tiền, chích thục địa 1 lạng, lộc nhung 1 lạng.
Mười một vị trên đây cùng tán mịn, luyện mật làm hoàn cỡ như hạt đậu xanh, mỗi ngày sáng chiều trước bữa ăn tiến dâng 3 tiền, uống với nước sôi nguội (1 lạng 10 tiền (chỉ) = 37g).
(Lương y Lê Quý Ngưu phiên âm và dịch nghĩa).
Bài thuốc huyền thoại này gắn với huyền thoại vua Minh Mạng mỗi đêm mời 5 - 6 cung tần, mỹ nữ vào hầu và sự thực là đã sinh ra hơn 100 con.
Phổ biến rộng rãi
Minh Mạng thang mấy chục năm nay được lưu truyền dưới dạng thuốc rượu với những cái tên: “Nhất dạ lục giao…”, “Nhất dạ ngũ giao…”. Lục hay ngũ gì cũng khủng khiếp trong việc chăn gối. Thực tế, Minh Mạng thang là bài thuốc bồi bổ sức khỏe chứ không phải dâm dược.Qua bồi bổ sức khỏe, việc chăn gối cũng… khỏe lên.
Như đã nói, Minh Mạng thang được xây dượng dựa trên bài Quy tỳ thang, được gia giảm để phù hợp tùy những đối tượng khác nhau.
Quy tỳ thang do Danh y Nghiêm Dụng Hòa (đời Tống, Trung Quốc) lập phương, viết trong sách Tế sinh phương. Bài thuốc đã tồn tại gần 1.000 năm, được nhiều danh y sử dụng và hiện vẫn chứng tỏ giá trị của nó dù xã hội có nhiều thay đổi. Bài thuốc dùng chữa cho dạng bệnh: Tâm Tỳ lưỡng hư. Những người này có các triệu chứng: hư yếu, thể lực bị giảm sút, sắc mặt kém, thiếu máu, tinh thần bất an, đánh trống ngực dồn dập, hay quên, đêm ít ngủ, lo nghĩ vẩn vơ, hoặc bị sốt, đổ mồ hôi trộm, chân tay mệt mỏi, đại tiện có chiều hướng khó, ở phụ nữ kinh nguyệt thất thường, ở đàn ông thường bị chứng dương nuy, xuất tinh sớm...
Thông qua phép bổ Tâm, Tỳ, Thận, Quy tỳ thang thích hợp dùng cho người lao động trí óc quá độ, hao tổn tâm tỳ gây nên các chứng: đánh trống ngực kinh sợ, hồi hộp, lú lẫn, hay quên.
Bài thuốc: táo nhân (sao đen) 12g, nhân sâm 12g, bạch truật (sao vàng) 12g, chích hoàng kỳ 12g, đương quy 12g, long nhãn 12g, mộc hương 8g, phục thần 12g, viễn chí 12g, chích cam thảo 8g, đại táo 5 trái. Bài thuốc này được làm hoàn mềm.
Nhân sâm có tác dụng bổ khí sinh huyết, dưỡng tâm ích tỳ. Long nhãn bổ ích tâm tỳ, dưỡng huyết an thần. Hoàng kỳ, bạch truật giúp nhân sâm ích khí kiện tỳ.Đương quy giúp long nhãn dưỡng huyết bổ tâm. Phục thần, viễn chí, táo nhân để ninh tâm, an thần. Mộc hương để lý khí tĩnh tỳ, phối hợp với thuốc bổ khí dưỡng huyết làm cho bổ mà không nê trệ ở vị.Cam thảo ích khí bổ trung, điều hòa các vị thuốc. Bài thuốc chủ yếu dùng vị ngọt ấm ích khí, bổ trợ các vị dưỡng huyết, an thần, lý khí. Tâm tỳ đồng trị nên trọng dụng bổ tỳ, khí huyết cùng bổ nên trọng dụng ích khí. Tỳ khí vượng thịnh huyết có nơi sinh, huyết có nơi nhiếp; huyết mạch sung túc thần có nơi trú ngụ, huyết có nơi để quy tụ.
Trong thực tế điều trị vô sinh hiếm muộn cho cả nam lẫn nữ, qua nhiều năm kinh nghiệm với trên nhiều ca có cả bệnh tim mạch và qua nghiên cứu về y lý Đông y, chúng tôi đã gia các vị thuốc: thục địa 20g, liên nhục 20g, quế nhục 6g. Các vị thuốc này nhằm bổ Thận âm (thục địa), Tâm (liên nhục), tán hàn, làm ấm khí huyết (nhục quế).Ở một số trường hợp, chúng tôi cũng gia lộc nhung để giúp người uống tăng cường sức khỏe, bổ thận, sinh tinh.