Basedow là bệnh bướu cổ. Theo Đông y thuộc bệnh ảnh (bướu). Nếu phù tuyến giáp đơn thuần thì gọi là khí ảnh (bướu khí); còn cường tăng tuyến giáp thì gọi là nhục ảnh (bướu thịt). Bệnh thuộc về can khí uất trệ tân dịch không vận hành được, ngưng kết thành đờm, khí trệ lâu ngày dẫn đến huyết ứ, khí đờm ứ lại tập trung ở cổ tạo thành bướu cổ. Phép trị theo Đông y là hóa đờm nhuyễn kiên là chính, có tác dụng hỗ trợ ích khí dưỡng âm hóa ứ. Sau đây là một số bài thuốc trị bệnh này.
Bài 1. Cố thể thang: hoàng kỳ 50g, đảng sâm 25g, bạch truật 15g, phục linh 25g, bạch thược 15g, hạ khô thảo 15g, hải tảo 15g, côn bố 15g, mẫu lệ 50g, từ thạch 25g, táo tàu 5 quả. Sắc uống ngày 1 thang. Chủ trị: trị bướu cổ, tim đập nhanh, thở dốc, nhiều mồ hôi, chân tay mỏi, mất sức toàn thân, sốt âm ỉ dài ngày, lưỡi đỏ rêu mỏng vàng, tuyến giáp sưng to mắt lồi. Chứng này thuộc khí hư bất hóa. Cần dùng phép bổ khí tiêu thũng.
Bài 2. Tiêu ảnh hoàn: hải tảo 1.000g, hải đới 500g, hải phù thạch 1.000g, thanh bì 15g, trần bì 15g, thanh mộc hương 15g, tam lăng (chế dấm) 60g, nga truật (chế dấm) 60g. Tất cả tán bột mịn, hòa mật ong, giã nhuyễn viên thành hoàn. Mỗi lần uống 5g, ngày uống 2 lần. Chủ trị: bướu cổ to bằng nắm tay, mềm, ấn không đau, tính tình hay nóng giận, tức ngực, đắng miệng, rêu lưỡi vàng, mạch huyền hoạt. Phép trị: hóa đờm nhuyễn kiên và hỗ trợ lý khí tán kết.
Bài 3. Toàn chân ích khí thang gia giảm: nhân sâm 4g, mạch môn 8g, ngũ vị tử 8g, thục địa 6g, bạch truật 4g, ngưu tất 4g, phụ tử chế 2g. Chủ trị: bướu cổ sưng to có cảm giác đè ép lưỡi khi nói, thở ngắn, mặt hơi phù, lưỡi hơi đỏ, mạch huyền hoãn. Nguyên nhân do âm dương bất hòa nên phép trị phải phù dưỡng âm như trên.
Bài 4. Nhị trần thang gia vị: bán hạ 15g, phục linh 12g, trần bì 10g, côn bố 15g, hải tảo 15g, bạch giới tử 4g, sinh cam thảo 5g. Sắc uống ngày 1 thang. Chủ trị bướu cổ, tim đập hồi hộp, yếu mệt tự ra mồ hôi, chóng đói, gầy, tay run, mắt hơi lồi. Nguyên nhân do đờm kết ở cổ, hỏa bốc lên trên, đờm hỏa quấy rối gây nóng gắt, dễ đói, gầy.
Lương y Đình Thuấn