Tiểu ra máu là hiện tượng có thể gặp ở cả nam và nữ và do nhiều nguyên nhân gây ra. Bình thường, nước tiểu có màu vàng trong. Khi nước tiểu có màu đỏ, hồng, màu côca hoặc màu gỉ sắt là có thể đã bị tiểu ra máu. Đông y gọi bệnh tiểu ra máu là bệnh niệu huyết. Nguyên nhân chủ yếu là do bệnh ở đường tiết niệu như viêm đường tiết niệu, sỏi đường tiết niệu…; ngoài ra còn do mắc các bệnh về máu; do chấn thương… Sau đây là một số bài thuốc trị theo từng thể.
Tiểu ra máu do viêm nhiễm cấp tính đường tiết niệu, viêm cầu thận cấp, viêm bàng quang cấp (thể tâm hỏa vọng động): Người bệnh có biểu hiện nhiễm khuẩn đường tiết niệu, tiểu ra máu, miệng khát, sốt, mặt đỏ, ngủ ít hay mơ; mạch hồng sác. Phép chữa là thanh tâm hỏa, thanh nhiệt giải độc, lương huyết, chỉ huyết. Dùng một trong các bài:
Bài 1: lá tre, cỏ nhọ nồi, kim ngân mỗi vị 16g; sinh địa, cam thảo đất, mộc hương mỗi vị 12g; tam thất 4g. Sắc uống.
Bài 2: Tiểu kế ẩm tử: sinh địa 20g; tiểu kế, mộc thông, bồ hoàng (sao), đạm trúc diệp, ngẫu tiết, sơn chi, kim ngân, liên kiều, bồ công anh mỗi vị 12g; chích thảo, đương quy mỗi vị 6g; hoạt thạch 16g. Sắc uống.
Tiểu ra máu do viêm nhiễm mạn tính đường tiết niệu, viêm bàng quang mạn, lao thận (thể âm hư hỏa động): Người bệnh có triệu chứng nhiễm khuẩn mạn tính đường tiết niệu kèm với nước tiểu ít đỏ, khát nước, họng khô, chất lưỡi đỏ, ít rêu; mạch tế sác. Phép chữa là tư âm thanh nhiệt chỉ huyết. Dùng một trong các bài:
Bài 1: Đại bổ âm hoàn gia giảm: hoàng bá, quy bản, rễ cỏ tranh mỗi vị 12g; tri mẫu, chi tử (sao đen) mỗi vị 8g; thục địa, cỏ nhọ nồi mỗi vị 16g. Sắc uống.
Bài 2: sinh địa, thạch hộc, sa sâm, mạch môn, kỷ tử, rễ cỏ tranh, trắc bá diệp mỗi vị 12g; cỏ nhọ nồi 16g; a giao 8g. Sắc uống.
Tiểu ra máu do sỏi đường tiết niệu, do sang chấn (thể huyết ứ ): Người bệnh tiểu ra máu và các triệu chứng cơn đau quặn thận do sỏi. Phép chữa là hoạt huyết chỉ huyết. Dùng bài: đan sâm, ích mẫu, ngưu tất, uất kim, huyết dư mỗi vị 12g; chỉ thực 6g; cỏ nhọ nồi, ngẫu tiết mỗi vị 16g; bách thảo sương 4g. Sắc uống.
Tiểu ra máu kéo dài do tỳ hư không thống huyết: Người bệnh đi tiểu nhiều lần có lẫn máu, ăn không ngon, mệt mỏi, sắc mặt vàng, chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi bẩn; mạch hư nhược. Phép chữa là kiện tỳ chỉ huyết. Dùng bài Bổ trung ích khí thang gia giảm: hoàng kỳ, đảng sâm, bạch truật, sài hồ, ngải cứu (sao), xích thạch chi, ngẫu tiết (sao) mỗi vị 12g; đương quy, trần bì, thăng ma mỗi vị 8g; cỏ nhọ nồi (sao) 16g; cam thảo 6g. Sắc uống.
Món ăn thuốc tốt cho người tiểu ra máu:
Canh rau muống: rau muống 500g, mật ong 50g. Rau rửa sạch thái nhỏ, nước 500ml nấu chín nhừ, chắt lấy nước, bỏ bã, tiếp tục nấu cô lại còn 400ml, cho mật ong vào là được. Ngày uống 2 lần. Công dụng: lương huyết chỉ huyết, chữa đi tiểu ra máu đi ngoài ra máu, chảy máu cam.
Canh hồng: hồng khô 2 quả, cỏ bấc đèn 6g, mao căn 30g, đường trắng vừa đủ. Các thứ rửa sạch cho vào nồi, đổ nước vừa đủ, nấu 20 phút, vớt bỏ bã, cho đường vào. Ăn ngày 1 thang chia 2 lần sáng và tối, ăn hồng uống nước. Ăn liên tục 4-5 ngày. Công dụng: thanh nhiệt lợi tiểu cầm máu.
Mướp đắng (khổ qua) nấu lươn vàng: mướp đắng 200 - 300g bỏ ruột thái mỏng; lươn vàng 200g làm sạch, bỏ nội tạng, nấu với lượng nước vừa phải, chia làm 2 lần ăn trong ngày. Công dụng: bổ âm, bổ huyết thanh nhiệt, giải độc, trị đi tiểu ra máu do âm hư hỏa vượng.
Ô mai nấu rau mã đề: ô mai 15g, rau mã đề 15g, đổ nước vừa đủ sắc 10 phút, cho ít đường uống thay nước trà. Công dụng: thanh nhiệt lợi tiểu, cầm máu.
Đại hoàng nấu trứng gà: đại hoàng 2g nghiền nát, trứng gà 2 quả bỏ vỏ cho vào bát, nấu cách thủy cho chín. Ăn khi đói, mỗi ngày 1 lần, ăn liền 3-4 ngày. Công dụng: bổ âm huyết, nhuận táo, chữa tiểu ra máu do âm hư hỏa vượng.
Nước hạt sen: hạt sen 30g cho vào nồi, đổ 3 bát nước sắc còn 1 bát, ăn cái, uống nước.
Nước gừng mật ong: gừng tươi 8 lát, mật ong 60g, rễ cỏ tranh 20g. Gừng, cỏ tranh cho nước sắc, bỏ bã rồi cho mật ong vào pha uống.
Lương y Nguyễn Minh
