Đông y cho rằng, chứng hiếm muộn ở nam giới chủ yếu do thận khí hư suy. Do ăn uống nhiều chất cay nóng uống nhiều rượu bia, hút thuốc lá làm tổn thương thận âm, tinh khô kiệt không sinh ra tinh trùng hoặc có sinh ra nhưng tinh trùng bị chết; Do sinh hoạt tình dục quá độ làm cả thận âm và thận dương đều hư sinh chứng di tinh, hoặc mắc chứng dương nuy; Do mắc bệnh quai bị biến chứng làm teo các ống sinh tinh trong tinh hoàn... Để điều trị chứng này, người thầy thuốc phải biện luận để tìm ra nguyên nhân để điều trị như sau:
Do tiên thiên bất túc: Thận là gốc của tiên thiên, bên trong có mệnh môn chân hỏa, thường gọi là chân dương, phần dương của 5 tạng phải nhờ chân dương của thận mới sinh phát được, khi thận dương bị hư suy, các tạng khác đều có liên lụy.
Thỏ ty tử (dưới), thục địa (trên) là hai vị thuốc chữa nam giới hiếm muộn.
Triệu chứng: Liệt dương, di tinh, tảo tiết, sinh lý giảm sút, tinh thần mệt mỏi.
Điều trị: Bổ thận tráng dương cố tinh.
Bài thuốc: Ban long hoàn phối hợp với bài Cố tinh hoàn: thục địa 16g, bổ cốt chỉ 12g, phục thần 12g, thỏ ty tử 12g, bá tử nhân 12g, lộc giác giao 16g, khiếm thực 12g, long cốt 16g, tật lê 12g, liên tu 16g, mẫu lệ 16g, liên tử 16g.
Cách dùng: Ngày uống 1 thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn hoặc lúc đói.
Do sinh hoạt tình dục quá độ, làm thận tinh suy tổn, mệnh môn hỏa suy, tinh khí hư lạnh mà mắc chứng hiếm muộn.
Triệu chứng: Dương vật không cương cứng, hoặc có cương nhưng không bền, lưng gối đau mỏi, hoạt tinh, số lượng tinh trùng giảm sút.
Điều trị: Bổ thận tráng dương sinh tinh.
Bài thuốc: Tán dục đan: thục địa 16g, đương qui 16g, bạch truật 12g, kỷ tử 12g, đỗ trọng 12g, tiên mao 12g, phụ tử chế 8g, ba kích 12g, sơn thù 8g, tiên linh tỳ 8g, nhục thung dung 12g, phí tử 7g, xà sàng tử 6g, nhục quế 6g.
Cách dùng: Ngày uống 1 thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống sau khi ăn.
Do ăn uống nhiều chất cay nóng, uống nhiều rượu bia. Làm thận dương hư suy. Thận mất đi sự chế hóa mà không sinh ra tinh trùng, hoặc có sinh ra nhưng bị hủy diệt.
Triệu chứng: Âm tà đọng lại trong cơ thể làm ngực sườn đầy nghẽn, bụng dưới căng đầy, nhiều đờm dãi.
Điều trị: Ôn dương, tiêu đàm giáng khí lợi thủy.
Bài thuốc: Kim quĩ thận khí hoàn phối hợp bài ngũ linh tán: hoài sơn 16g, ngưu tất 8g, phụ tử chế 12g, quế chi 8g, thục địa (chưng rượu) 12g, xa tiền tử 12g, đan bì 8g, ngũ vị tử 12g, phục linh 12g, sơn thù 6g, trạch tả (sao muối) 12g, bạch truật 12g, trư linh 18g.
Cách dùng: Ngày uống 1 thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
Do thận âm hư liên lụy đến thận dương không sinh ra tinh trùng, hoặc có tinh trùng nhưng không đủ số lượng hoặc chất lượng kém, không có khả năng thụ thai.
Triệu chứng: Có thể người khỏe mạnh, sinh hoạt tình dục bình thường nhưng khi xuất tinh chỉ có tinh dịch không có tinh trùng. Hoặc có tinh trùng nhưng ít rời rạc.
Triệu chứng: Thường hay mỏi lưng, người có cảm giác lạnh, hay mộng tinh hoặc hoạt tinh.
Điều trị: Ôn bổ thận, tráng dương tư âm sinh tinh.
Bài thuốc: Tán dục đan (đã giới thiệu ở trên) phối hợp với bài Tế sinh bí tinh hoàn. Thỏ ty tử 12g, phụ tử 12g, ngũ vị tử 6g, bạch thạch chi 8g, mẫu lệ 12g, long cốt 12g, tang phiêu tiêu 8g, phục linh 12g, hải cẩu pín 2 cái... Tùy theo bệnh tật và thể trạng của bệnh nhân mà gia một số vị thuốc khác cho thích hợp.
Cách dùng: Tán bột làm viên hoàn, mỗi viên 5g ngày uống 3 lần, mỗi lần uống 2 viên sau khi ăn.
Nếu do mắc quai bị biến chứng, làm các ống sinh tinh trong tinh hoàn bị teo thì điều trị ít kết quả.
TTND.BS. Nguyễn Xuân Hướng
