Đông y quan niệm răng là phần thừa của xương và thuộc tạng thận. Mặt khác, theo lý luận về kinh lạc, kinh Dương minh vị đi qua vùng của chân răng cho nên các chứng trạng của chân răng phản ánh trạng thái hư, thực, hàn, nhiệt của vị và thận. Nói cách khác, đau răng là hiện tượng bệnh lý của tạng, phủ. Điều trị chứng đau răng bao gồm cả trị tiêu và trị bản, điều trị tại chỗ và tác động toàn thân. Xin giới thiệu những bài thuốc chữa đau răng tùy từng thể bệnh để bạn đọc tham khảo và áp dụng:
Trị đau răng do phong nhiệt
Bài 1: Súc miệng cho sạch, dùng đại hoàng sao tồn tính hoặc bạch chỉ và ngô thù du đồng lượng nghiền nhỏ, xát vào chỗ răng đau rồi ngậm và nuốt, ngày 2 lần vào buổi sáng và buổi tối.
Cây và vị thuốc ngưu bàng tử trị đau răng, sưng mộng răng.
Bài 2: Có thể dùng quả bồ kết bỏ hạt, cho muối vào đầy, thêm chút phèn chua buộc chặt, bọc đất sét bên ngoài đem nung kỹ rồi nghiền thành bột, dùng bột xát vào răng đau ngày vài lần hoặc bạch chỉ 4g, chu sa 2g, nghiền nhỏ rồi làm viên với mật bằng hạt đậu to dùng xát vào răng.
Trị đau răng do phong thấp
- Rễ cà gai leo 20g sắc đặc ngậm một lúc rồi nuốt, ngày 2 lần.
- Nếu do thấp nhiệt đau răng dùng nhựa mù u thêm một chút xạ hương tán bột mịn rồi thấm vào chỗ đau.
- Cốt toái bổ, nhũ hương đồng lượng, nghiền nhỏ làm viên, nhét vào chỗ sưng đau.
- Dế dũi 1 con, lấy cám để lâu năm nặn kín, dùng giấy ướt bọc kín rồi nướng, sau đó bỏ cám, lấy dế nghiền nhỏ đắp vào chỗ răng sưng đau đến khỏi.
Trị răng đau sưng mộng răng
- Hương phụ sao tồn tính 3 phần, thanh đại nửa phần, sinh khương nửa phần đem nghiền nhỏ xát vào răng ngày 2-3 lần.
- Thương nhĩ tử 30g sắc đặc, lúc nóng thì ngậm, nguội thì nhổ đi, làm như vậy vài lần cho đến khỏi.
- Ngưu bàng tử sao sắc lấy nước ngậm, rồi nuốt.
- Củ thương truật to cắt thành hai nửa, giữa khoét lỗ cho muối vào đầy, đem sao tồn tính, lấy ra nghiền nhỏ, dùng bột xát vào chỗ lợi sưng rồi ngậm, sau súc miệng bằng nước muối, làm như vậy vài lần trong ngày.
Trị các loại răng đau: lấy lá hương phụ sắc đặc, lấy nước ngậm, bột hương phụ đem xát vào nơi đau, ngày 2-3 lần.
Ngoài những bài thuốc trên, tùy theo chứng trạng cụ thể có thể dùng một số phương sau:
- Trường hợp răng đau do nhiệt, khi ăn các thức ăn cay nóng thì triệu chứng đau tăng, thích thứ mát, chân răng sưng trướng, khát nước; thường do hỏa nhiệt, phong độc bốc lên phải sơ phong, tán hỏa, mát huyết, tiêu sưng.
Bài thuốc: thăng ma 8g, cát căn 8g, xích thược 8g, cam thảo 4g, hoàng cầm 12g, liên kiều 8g, mẫu đơn bì 8g, sinh địa hoàng 16g. Sắc uống. Nếu đau lâu không khỏi, thêm sài hồ 6g, tri mẫu 10g.
- Nếu nặng hơn, dùng sinh địa hoàng 18g, sinh thạch cao 15g, phòng phong 9g, tế tân 3g, mẫu đơn bì 9g, thanh bì 9g, kinh giới 9g, sinh thảo 3g, để thanh nhiệt, mát huyết, bình can, khu phong.
- Trường hợp răng đau nhức lại hay tái phát, sưng trướng do nhiệt độc ủng thịnh: Phép chữa: sơ biểu, thanh nhiệt, giải độc, tiêu sưng.
Bài thuốc: dùng thạch cao 18g, hoàng liên 6g, ngưu bàng tử 12g, bạch chỉ 10g, bạc hà 10g, kê kim 12g, đạm trúc diệp 10g, thạch hộc 12g, sinh địa hoàng 12g, phòng phong 10g, cát căn 10g, địa cốt bì 10g, hậu phác 12g. Sắc uống.
Nếu đau răng do huyết nhiệt uất kết, phải thanh nhiệt, hoạt lạc, tiêu sưng, chỉ thống, dùng thạch cao 30g, sơn tra 10g, uy linh tiên 12g, hạ khô thảo 12g, binh lang 12g, đan sâm 15g, cam thảo 10g, ô mai 10g.
Trường hợp ở người không còn trẻ đau răng không chịu nổi, chân răng lung lay, thích mát, sợ nóng, họng khô, gò má đỏ, lưng đùi yếu mỏi, nguyên nhân do thận hư hỏa vượng pháp điều trị phải tư âm, giáng hỏa.
Bài thuốc: địa hoàng 10g, hoài sơn 10g, sơn thù nhục 10g, phục linh 10g, trạch tả 8g, mẫu đơn bì 8g, hoàng bá 10g, quy bản 10g, tri mẫu 10g.
Nếu đau răng lâu, chân răng lung lay, bệnh tái phát nhiều lần, chân răng sưng đau, lưng đùi yếu mỏi, tâm phiền, mất ngủ do thận hư ở dưới, nhiệt ứ ở trên phải bổ thận, thanh nhiệt, dưỡng âm, làm bền răng, mát huyết, tán ứ.
Bài thuốc: hoài sơn 15g, sơn thù 6g, trạch tả10g, đan sâm 30g, kim ngân hoa 12g, sinh địa hoàng 20g, phục linh 10g, đan bì 12g, cốt toái bổ 15g. Sắc uống.
