Ðau mắt đỏ là bệnh viêm kết mạc cấp (do virut là chủ yếu), có thể xảy ra ở nhiều lứa tuổi, thường hay gặp ở mùa hè và mùa thu. Bệnh lây lan trong cộng đồng, tạo nên dịch viêm kết mạc cấp. Theo YHCT, đau mắt đỏ gọi là hồng nhãn, hỏa nhãn, do cảm nhiễm độc khí lưu hành trên diện rộng.
Nguyên nhân gây đau mắt đỏ chủ yếu do cảm nhiễm độc khí lưu hành trên diện rộng, hiệp với thấp nhiệt gây bệnh. Ban đầu cảm thấy ngứa cộm, chảy nước mắt là lúc phong tà thâm nhập tại chỗ; sau đó sưng nhanh là quá trình chính khí và tà khí giao tranh làm mắt sưng đau, nhiều dử. Sau đây là một số bài thuốc trị theo từng thể.
Sơ đồ cấu tạo mắt.
Thể nhẹ: Bệnh nhân tự nhiên thấy ngứa cộm, nước mắt chảy ra nhiều, phần lòng trắng chuyển sang màu hung, sau đỏ tươi kèm đau đầu, đau mắt, chói, sợ ánh sáng, nhiều nước mắt, có dử đặc… Phép trị là khu phong chỉ thống thanh nhiệt.
Thuốc uống: dùng một trong các bài:
Bài 1: kim ngân hoa 16g, chi tử 12g, hoàng đằng 8g, chút chít 12g, kinh giới 12g, bạc hà (cho sau) 6g, lá dâu 16g, cúc hoa 12g. Sắc uống.
Bài 2: kim ngân 16g, liên kiều 12g, chi tử 8g, hoàng cầm 12g, bạc hà (cho sau) 6g, ngưu bàng tử 12g, cát cánh 6g. Sắc uống.
Bài 3: tang diệp 6g, cúc hoa 6g, đạm trúc diệp 30g, bạch mao căn 30g, bạc hà 4g; hãm với nước sôi thêm chút đường uống thay trà. Chữa viêm kết mạc mắt cấp tính (đau mắt đỏ); ngoài ra còn dùng cho các trường hợp sốt nóng, ho khan ít đờm, vã mồ hôi do cảm mạo phong nhiệt.
Bài 4: tang diệp 12g, cúc hoa 12g, thảo quyết minh 8g. Sắc uống. Trị viêm kết mạc, mắt đỏ sưng đau.
Kết hợp ăn món cháo tang diệp cúc hoa: tang diệp 10g, cúc hoa 12g, đậu xị 10g, gạo tẻ 60g. Các dược liệu nấu sắc lấy nước. Gạo vo sạch nấu cháo, cháo chín cho nước sắc vào nấu tiếp cho sôi đều, ăn nóng.
Thuốc dùng ngoài:
Bài 1: lá phù dung (tươi, non) 1 – 2 lá, muối biển 5 – 10 hạt. Giã nát lọc bằng gạc đắp vào mắt 1 – 2 ngày.
Bài 2: tang diệp 63g, mang tiêu 12g. Sắc lá dâu lấy 500ml nước, bỏ bã, hoà tan mang tiêu, gạn lấy nước trong rửa mắt khi còn ấm.
Thể nặng: Ngoài những chứng trạng như thể nhẹ, bệnh phát nhanh, hai mắt sưng to, đau nhức, nước mắt nước mũi đầm đìa, sợ lạnh, nằm ngồi không yên. Nếu nặng hơn thì suốt đêm không ngủ được, ăn không biết ngon. Nếu không chữa ngay dễ làm lòng đen có màng. Phép trị là thanh nhiệt tả hỏa. Dùng bài Bát chính tán: đại hoàng 10g, mộc thông 12g, xa tiền tử 12g, cù mạch 12g, biển súc 12g, hoạt thạch 12g, chi tử 12g, cam thảo chích 8g. Các vị sấy khô tán bột mịn. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 20g, uống với nước sắc đăng tâm thảo.
Lưu ý: Bệnh lây lan qua đường hô hấp, tay – mắt; vì vậy, bệnh nhân và người chưa mắc bệnh phải có ý thức phòng bệnh. Vệ sinh thân thể sạch sẽ, đảm bảo nguồn nước tắm rửa sạch. Thường xuyên rửa mắt bằng nước muối sinh lý 0,9%. Người chưa mắc bệnh hạn chế tiếp xúc với người bệnh, tránh dùng chung vật phẩm cá nhân với người bệnh. Khăn mặt, chăn gối… được giặt sạch bằng xà phòng.
Người bệnh nên được cách ly (nghỉ học, nghỉ làm việc…) nếu có điều kiện. Khi mắc bệnh, cần đi khám chuyên khoa để sàng lọc một số bệnh có dấu hiệu đỏ mắt. Giấy, bông lau… là nguồn gây bệnh quan trọng nên để riêng. Khăn mặt, chăn gối… được giặt bằng xà phòng. Nếu có biểu hiện toàn thân (sốt nhẹ, người mệt mỏi, viêm họng nhẹ, nuốt thấy vướng, hạch trước tai sờ nắn thấy đau…) có thể xông toàn thân bằng nồi nước xông có thêm lá trầu không.