Theo y học cổ truyền, chứng nội nhiệt còn gọi lý nhiệt, biểu hiện nóng trong, miệng khô khát, táo bón, tiểu vàng, đỏ, sắc mặt hồng, môi đỏ, nóng bứt rứt, khó ngủ, ho khan, gầy gò. Nguyên nhân phần nhiều do thể chất vốn âm hư lại hay ăn chất bổ béo, khô mặn nóng quá, cũng có khi do cảm sốt không trị mà sinh nội nhiệt.
Trẻ mắc chứng này nếu không điều trị, lâu ngày tân dịch càng tiêu hao khiến trẻ khó lên cân, ảnh hưởng đến phát triển thể lực. Sau đây là một số bài thuốc chữa trị chứng này.
Sa sâm là vị thuốc trong bài “Sa sâm mạch đông thang gia giảm” tác dụng thanh phế dưỡng âm, trị trẻ em nội nhiệt có ho khan, đờm vàng.
Trẻ nội nhiệt sau ngoại cảm, hết sốt mà nóng trong: Phép trị: thanh nhiệt sinh tân, giải nhiệt tà. Dùng bài Bạch hổ gia nhân sâm thang gia giảm: thạch cao 8g, tri mẫu 6g, cam thảo 4g, gạo tẻ 40g, nhân sâm 6g, mạch môn 6g. Sắc uống ngày 1 thang. Trẻ lớn có thể dùng liều gấp đôi hoặc hơn. Công dụng: thanh nhiệt sinh tân; trị ngoại cảm, lý nhiệt thịnh, khí âm hư tổn.
Trẻ nội nhiệt có ho khan, đờm vàng: Phép trị dưỡng âm nhuận phế. Dùng bài Sa sâm mạch đông thang gia giảm: sa sâm 6g, bạch biển đậu 6g, mạch môn 6g, lá dâu 6g, ngọc trúc 6g, chích thảo 4g, thiên hoa phấn 6g. Sắc uống ngày 1 thang. Trẻ lớn có thể dùng liều gấp đôi hoặc hơn. Công dụng: thanh dưỡng phế âm, sinh tân nhuận táo, dưỡng âm.
Trẻ nội nhiệt bứt rứt khó ngủ: Dùng bài Đạo xích thanh tâm thang: lá tre 12g, đăng tâm 4g, đơn bì 6g, liên tâm 4g, mạch môn 6g, mộc thông 6g, phục thần 6g, sinh địa 12g, ích trí nhân 4g. Sắc uống ngày 1 thang. Trẻ lớn có thể dùng liều gấp đôi hoặc hơn. Công dụng: bổ âm dưỡng tâm, thanh nhiệt, an thần.
Trẻ nội nhiệt, hay nổi mụn nhọt: Phép trị dưỡng âm thanh nhiệt. Dùng bài Thanh nhiệt cứu âm tiễn gia giảm: sinh địa 4g, tri mẫu 4g, thạch cao 4g, thiên hoa phấn 4g, mạch môn 4g, huyền sâm 4g, xích thược 12g, đơn bì 4g, kim ngân 4g, liên kiều 4g. Sắc uống ngày 1 thang. Trẻ lớn có thể dùng liều gấp đôi hoặc hơn. Công dụng: thanh nhiệt nhuận tràng thông tiện, sinh tân...
Nếu trẻ nội nhiệt hay đi tiểu vàng, đỏ: Phép trị: tư âm, thanh thấp nhiệt... Dùng bài Tri bá địa hoàng hoàn gia giảm: thục địa 8g, hoài sơn 8g, đơn bì 6g, sơn thù 4g, phục linh 4g, trạch tả 4g, tri mẫu 4g, mạch môn 4g, hoàng bá 4g. Cách dùng làm hoàn hoặc sắc uống. Tác dụng: Tư âm bổ thận thanh thấp nhiệt... chủ trị thận âm bất túc, gầy nóng khó lên cân, ra mồ hôi trộm, tiểu vàng, tiểu đỏ, chậm biết đi, biết nói.
Nếu trẻ nội nhiệt, ăn kém, tiêu chảy lâu ngày: Phép trị: kiện tỳ dưỡng vị âm. Dùng bài Sâm linh bạch truật tán gia giảm: đảng sâm 6g, bạch truật 4g, phục linh 6g, bạch biển đậu 6g, ý dĩ 6g, hoài sơn 6g, cát cánh 4g, cam thảo 2g, liên nhục 4g, trần bì 4g, hoàng cầm 4g, mạch môn 4g. Các vị tán nhỏ, mỗi lần uống 4g hoặc sắc uống. Trẻ lớn, có thể tăng liều gấp đôi hoặc hơn. Công dụng: trị chứng tỳ phế âm hư ăn kém, rối loạn tiêu hóa, ho khan lâu ngày mà âm huyết hư.
