Suốt thời gian qua, lực lượng Ukraine đã triển khai rộng rãi các UAV đánh chặn do trong nước sản xuất để bắn hạ UAV tấn công của Nga. Những đoạn video ghi lại các cuộc rượt đuổi tốc độ cao trên không được các đơn vị Ukraine chia sẻ gần như mỗi ngày, cho thấy hiệu quả rõ rệt của phương thức này.
NATO đã xác định UAV đánh chặn là một công cụ mới đầy hứa hẹn cho phòng không. (Nguồn: Getty Images)
Điểm then chốt nằm ở chi phí và khả năng sản xuất hàng loạt. Trong khi Nga liên tục tiến hành các đợt tập kích lớn, có khi sử dụng hàng trăm UAV và tên lửa chỉ trong một đêm, thì mạng lưới phòng không của Ukraine phải chịu áp lực cực lớn. UAV đánh chặn, với giá thành rẻ và có thể sản xuất nhanh, đã trở thành "lối thoát" để Kiev không bị cạn kiệt kho tên lửa phòng không đắt tiền.
UAV đánh chặn – lời giải cho bài toán chi phí
Theo các nguồn tin quốc phòng, ngành công nghiệp Ukraine hiện có thể sản xuất hàng trăm UAV đánh chặn mỗi ngày. Một số mẫu chỉ có giá khoảng 2.500 USD, rẻ hơn rất nhiều so với UAV tấn công một chiều của Nga, được ước tính có giá thấp nhất khoảng 35.000 USD. Những UAV đánh chặn này mang đầu đạn nhỏ, được thiết kế để lao thẳng vào mục tiêu hoặc phát nổ ở cự ly gần nhằm tiêu diệt UAV đối phương giữa không trung.
So với các biện pháp truyền thống như súng máy gắn trên xe tải, chỉ hiệu quả với mục tiêu bay thấp và chậm, UAV đánh chặn có thể vươn tới độ cao lớn hơn, tốc độ nhanh hơn. Quan trọng hơn, chúng giúp Ukraine giữ lại các tên lửa đất đối không quý giá để đối phó với những mối đe dọa nguy hiểm hơn như tên lửa hành trình hay tên lửa đạn đạo.
Nhận thấy hiệu quả đó, NATO đang đặc biệt quan tâm. Các quan chức liên minh đánh giá UAV đánh chặn không chỉ là giải pháp "lấp chỗ trống" về năng lực phòng không chống UAV giá rẻ, mà còn là dấu hiệu cho thấy xu hướng chiến sự trong tương lai. Một số quốc gia thành viên đã bắt đầu phát triển các hệ thống tương tự, trong khi những nước khác gấp rút mua sắm với số lượng lớn.
"Công nghệ đang phát triển với tốc độ chóng mặt. Đây thực sự là một cuộc chạy đua để bắt kịp", Tướng Chris Gent, Phó Tham mưu trưởng phụ trách chuyển đổi và tích hợp của Bộ Tư lệnh Lục quân NATO, nhận định tại một sự kiện huấn luyện ở Ba Lan.
NATO tăng tốc sau các vụ xâm phạm không phận
Sự quan tâm của NATO càng trở nên cấp bách sau khi UAV xâm phạm không phận Ba Lan và Romania vào tháng 9, buộc các nước này phải điều động máy bay chiến đấu phản ứng. Những sự cố đó đặt ra câu hỏi lớn: liệu việc sử dụng tiêm kích mang theo tên lửa đắt tiền để đối phó với UAV giá rẻ có phải là giải pháp bền vững?
Trong khi vẫn duy trì các chuyến tuần tra trên không, Ba Lan và Romania đã mua và triển khai hệ thống Merops do Mỹ sản xuất. Hệ thống này bao gồm một UAV đánh chặn đã được Ukraine sử dụng để bắn hạ hơn 1.900 mục tiêu của Nga. Giá mỗi UAV đánh chặn Merops khoảng 15.000 USD, vẫn rẻ hơn rất nhiều so với chi phí của các phương tiện phòng không truyền thống.
Cuối tháng 11, các lực lượng Ba Lan, Romania và Mỹ đã tiến hành huấn luyện chung với hệ thống Merops. Các sĩ quan tham gia đánh giá cao hiệu quả chiến đấu của hệ thống này, coi đây là một giải pháp phòng không chi phí thấp, đặc biệt phù hợp để bảo vệ sườn phía Đông của NATO.
Chuẩn tướng Curtis King, Tư lệnh Bộ Tư lệnh Phòng không và Phòng thủ tên lửa Lục quân số 10 Mỹ, nhấn mạnh rằng NATO cần "học hỏi trực tiếp từ những gì Ukraine đang phải đối mặt trên chiến trường". Theo ông, ngoài Ba Lan, Romania và Mỹ, nhiều đồng minh khác cũng đang thử nghiệm các hệ thống tương tự, với mục tiêu triển khai rộng khắp toàn liên minh.
Hợp tác với Ukraine và cuộc chạy đua công nghệ
Không chỉ học hỏi, các nước phương Tây còn trực tiếp hợp tác với Ukraine trong lĩnh vực này. Anh đã công bố kế hoạch sản xuất hàng loạt hàng nghìn UAV đánh chặn do Ukraine thiết kế, trong khi Mỹ cũng đang phát triển các loại vũ khí tương tự với sự hợp tác của Kiev.
Theo các tướng lĩnh NATO, việc mở rộng sản xuất tại phương Tây sẽ giúp giảm chi phí hơn nữa, khiến UAV đánh chặn trở nên hấp dẫn với nhiều quốc gia thành viên.
Giá trị chiến lược của cách tiếp cận này là rất rõ ràng. UAV đánh chặn cho phép NATO dành các hệ thống phòng không hiện đại như Patriot, hay các tên lửa không đối không đắt tiền, để đối phó với mối đe dọa cấp cao. Thay vì "đốt tiền" vào việc bắn hạ UAV cảm tử giá rẻ, liên minh có thể phân bổ nguồn lực một cách hiệu quả và bền vững hơn.
Chu kỳ đổi mới ngày càng ngắn
Chiến sự ở Ukraine cũng cho thấy tốc độ đổi mới vũ khí đang tăng nhanh chưa từng có. Mỗi khi một bên triển khai công nghệ mới, bên kia lập tức tìm cách phát triển biện pháp đối phó.
"Vòng đời công nghệ đã rút ngắn đáng kể", Bart Hollants, chuyên gia môi giới đổi mới của NATO cho biết. Theo ông, cứ sau 6 tuần đến 3 tháng, lại xuất hiện một phiên bản cải tiến hoặc một công nghệ hoàn toàn mới trên tiền tuyến. Điều đó buộc các bên phải liên tục thích ứng nếu không muốn bị tụt hậu.
Để theo kịp nhịp độ này, NATO đã tổ chức các chương trình như "Thử thách Sáng tạo", mời các công ty quốc phòng đưa ra giải pháp đối phó với bom lượn và UAV tấn công của Nga. Đáng chú ý, cả giải nhất và nhì trong một cuộc thi gần đây đều thuộc về các giải pháp UAV đánh chặn do doanh nghiệp Pháp và Đức phát triển.
Thiếu tá Pierre Delom, điều phối viên dự án tại Bộ Tư lệnh Chuyển đổi NATO, nhấn mạnh rằng liên minh phải luôn sẵn sàng cho kịch bản chiến sự có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Theo ông, chìa khóa nằm ở việc sản xuất hàng loạt các hệ thống phòng không giá cả phải chăng.
"Trong một cuộc xung đột tương lai, các mối đe dọa chi phí thấp có thể xuất hiện với số lượng lớn. NATO không thể và không nên dùng những tên lửa đắt tiền để đối phó với chúng. Tính bền vững nằm ở việc sử dụng hiệu quả từng đồng tiền", ông nói.
