Cây bạch quả còn gọi là cây ngân hạnh (Ginkgo biloba L.), là loại cây được dùng làm thuốc chống lão suy, tăng tuần hoàn não... Ngoài ra, hạt chín già của cây bạch quả (bạch quả, bạch quả nhân, ngân hạnh nhân) cũng là vị thuốc quý của cả nam và nữ.
Theo Đông y, bạch quả vị ngọt, đắng, sáp, tính bình, có ít độc; vào kinh phế. Tác dụng liễm phế khí, chỉ xuyễn khái, thu súc tiểu tiện, chỉ bạch đới, lâm trọc. Dùng cho các trường hợp hen suyễn, lao phổi, di tinh di niệu, khí hư bạch đới. Hằng ngày có thể dùng 4 - 12g bằng cách ăn sống, nướng, rang, sắc, nấu.
Chữa khí hư, bạch đới: đậu ván trắng 63g, bạch quả 12g, lõi thân và cành hướng dương 16g. Sắc lấy nước, thêm ít đường đỏ vào để uống.
Chữa di mộng tinh: bạch quả 3 hạt, đồ chín bằng hơi rượu rồi ăn. Ngày làm 1 lần, ăn liền 4 - 7 ngày.
Chữa viêm phế quản mạn tính, hen phế quản, ho nhiều đờm: bạch quả (đập vỡ) 16g, khoản đông hoa 12g, bán hạ chế 12g, ma hoàng 8g, hoàng cầm 8g, vỏ rễ dâu 12g, hạt tía tô 12g, hạnh nhân 12g, cam thảo sống 8g. Sắc uống.
Món ăn - bài thuốc có bạch quả:
Cháo bạch quả, liên nhục: bạch quả 6g, liên nhục 15g, gạo tẻ 50g, gà giò 1 con (làm sạch bỏ ruột). Đem bạch quả, liên nhục tán bột cho trong bụng gà buộc khâu lại, cho gạo, thêm nước, hầm nhỏ lửa cho chín nhừ, thêm mắm muối gia vị cho ăn. Chia ăn nhiều lần trong ngày, 1 - 2 lần/tuần. Dùng cho phụ nữ sa tử cung, khí hư bạch đới.
Gà hầm bạch quả, ý dĩ nhân: gà sống giò 1 con (khoảng 1kg), bạch quả 12g, ý dĩ 20g, bạch biển đậu 20g. Gà làm sạch, các dược liệu cho trong bụng gà buộc lại, thêm bột tiêu gia vị và nước. Hầm nhỏ lửa cho chín nhừ. Cho ăn khi đói trong ngày (2 lần). Ăn liên tục 4 - 5 ngày. Dùng cho phụ nữ bị khí hư bạch đới.
Gà hầm hạt sen, bạch quả: thịt gà 100g, rượu trắng 30ml, hạt sen (bỏ tâm) 10g, bạch quả nhân 10g, thêm nước, hầm nhỏ lửa, thêm gia vị mắm muối. Chia ăn 1 - 2 lần trong ngày. Dùng cho phụ nữ cơ thể suy nhược, khí hư bạch đới.
Thịt lợn hầm bạch quả, sa sâm: bạch quả 15g, ngọc trúc 15g, mạch đông 9g, bắc sa sâm 15g, hạnh nhân 15g, thịt lợn nạc 60g, gia vị liều lượng thích hợp. Đem ngọc trúc, mạch đông, bắc sa sâm nấu lấy nước, bỏ bã; nấu với hạnh nhân, bạch quả và thịt lợn. Cứ 2 - 3 ngày cho ăn một lần. Dùng cho các bệnh về mũi họng: viêm họng hạt, viêm mũi họng dị ứng, ung thư vùng mũi họng.
Sirô bạch quả mật ong: bạch quả 10 hạt, bóc bỏ vỏ cứng, thêm nước nấu chín, thêm mật ong khuấy đều. Cho ăn mỗi tối một lần, dùng cho các bệnh nhân hen phế quản, lao phổi có ho suyễn.
Kiêng kỵ: Không nên dùng nhiều trong 1 lần, phòng ngộ độc; đặc biệt là trẻ em. Nếu bị ngộ độc bạch quả, có thể thấy các triệu chứng: nhức đầu, phát sốt, co rút gân, bứt rứt khó chịu, nôn mửa, khó thở...; phải lấy ngay 125g cam thảo hoặc 63g vỏ quả bạch quả sắc uống để giải độc.
TS. Nguyễn Đức Quang
