Bạch phục linh còn gọi bạch linh, phục linh, là loại nấm lỗ Poria cocos Wolf., thường phát triển bao quanh rễ cây thông già. Khối nấm màu trắng xám gọi là bạch linh, phần nấm có màu đỏ gọi là xích linh, còn phần lõi gọi là phục thần, phần vỏ ngoài gọi là phục linh bì.
Theo Đông y, phục linh vị ngọt nhạt, tính bình, vào kinh tâm, phế, tỳ và thận. Có tác dụng lợi thủy trừ thấp, kiện tỳ hòa vị, bổ tâm an thần, tăng cường khả năng miễn dịch, chống u bướu, bảo vệ gan, chống loét đường tiêu hoá và trấn tĩnh an thần. Dùng cho trường hợp tiểu ít, tiểu rắt tiểu buốt, phù nề, nôn thổ tiêu chảy, hồi hộp, nhịp tim nhanh, mất ngủ. Phục linh bì (vỏ phục linh - Percarpium Poria) có tác dụng lợi thủy, tiêu thũng; trị thủy thũng, phụ nữ có thai bị phù nề. Xích phục linh (Poria rubra) tác dụng lợi thấp nhiệt, trị tiểu tiện ít, nước tiểu vàng đỏ, tiểu rắt, tiểu khó. Phục thần tác dụng dịu tim, an thần. Liều dùng: 10 - 32g, nấu hầm, chưng, sắc hãm.
Trị phù thũng, tiểu tiện không lợi:
Bài 1: Bột ngũ linh: phục linh 12g, trư linh 12g, bạch truật 12g, trạch tả 16g, quế chi 4g. Trộn chung, tán thành bột mịn. Ngày uống 2 - 3 lần, mỗi lần 12g.
Bài 2: Thang phục linh: bạch phục linh 16g, trạch tả 12g, nhân hạt mận 12g. Sắc uống.
Bài 3: xích phục linh 24g, xích thược 125g, chi tử 125g, đương quy 20g, cam thảo 20g. Tất cả nghiền chung thành bột. Ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 8g, cho 1 bát nước, đun còn 8 phần 10, uống lúc đói.
Bài 4 (dùng cho người yếu mệt (thể hư) phù thũng, phụ nữ có thai chân phù): phục linh 500g, bột cám gạo 125g. Tất cả nghiền chung thành bột. Ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 12g, uống với nước ấm.
Trị thấp do tỳ hư sinh ra tiêu chảy, bụng trướng đầy, sôi bụng, đi ngoài nhiều lần, phân lỏng, mặt vàng nhiều: bạch truật 12g, phục linh 12g. Sắc uống trước khi ăn.
Bổ tim, an thần, dùng cho người tâm thần không yên, tim hồi hộp, ngủ không yên, hay quên:
Bài 1: Hoàn an thần định chí: phục linh, phục thần, đảng sâm, thạch xương bồ, viễn trí, long sỉ, liều lượng bằng nhau. Các vị nghiền thành bột, luyện với mật làm hoàn, bao áo bằng bột chu sa. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 12 - 20g, chiêu với nước ấm.
Bài 2: Hoàn chu tước: phục thần 125g, nhân sâm 24g, trầm hương 16g. Các vị nghiền thành bột, làm hoàn. Ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 4g.
Kiêng kỵ: Người bị thoát vị, sa dạ dày trực tràng (tỳ hư hạ hãm), hư hàn di hoạt tinh, đi tiểu quá nhiều không nên dùng nhiều. Trong thời gian dùng phục linh không ăn giấm.
TS. Nguyễn Đức Quang
