Trao đổi với PV suckhoedoisong.vn, PGS. Cường nhấn mạnh: “Xác suất lây truyền HIV qua bơm kim tiêm chỉ 0,3% và không phải tất cả mũi tiêm đều có thể làm lây nhiễm bệnh. Virus HIV trong bơm kim tiêm có thể sống 5 ngày trong môi trường còn nếu lâu hơn thì khó có thể làm lây nhiễm bệnh được.
Do đó, thông tin về y sĩ dùng chung một kim tiêm để tiêm cho người dân trong nhiều tuần, nhiều tháng liền khiến lây truyền HIV là hoàn toàn không có cơ sở khoa học”.
Ông Cường cho biết, một trong những con đường lây truyền HIV bên cạnh việc quan hệ tình dục không an toàn; lây từ mẹ sang con, đó là lây truyền HIV qua đường máu – trong đó có dùng chung bơm kim tiêm là con đường lây truyền thường gặp. Việc dùng chung bơm kim tiêm, nhất là với người tiêm chích ma túy; Dùng chung các loại kim xăm trổ, kim châm cứu, các dụng cụ xăm lông mi, xăm mày, lưỡi dao cạo râu... đều có nguy cơ cao lây nhiễm HIV. Cũng có thể lây truyền HIV qua các tiếp xúc trực tiếp với máu khác, như bị dính máu của người nhiễm HIV vào nơi có các vết thương hở hoặc da, niêm mạc bị xây xát…
PGS.TS Đỗ Duy Cường.
“Lây truyền HIV qua con đường tiêm chích ma túy là hình thái lây truyền chủ yếu trong đại dịch HIV/AIDS cách đây 10 năm, ước tính có đến 80-90% lây qua bơm kim tiêm ở những người sử dụng ma túy. Họ dùng 1 bơm kim tiêm duy nhất để lấy thuốc và chích cho nhau tại cùng trong 1 thời điểm nên virus HIV sẽ lây trực tiếp cho người khác.
Trong thực hành y tế hiện nay, bơm kim tiêm là loại sử dụng một lần, sau khi dùng sẽ đậy nắp kim tiêm và được xử lý theo quy trình xử lý vật sắc nhọn của Bộ Y tế. Bơm kim tiêm cũng là vật dụng khá phổ biến, rất sẵn trên thị trường và giá thành rất rẻ. Do đó, theo tôi, việc lây truyền HIV qua dùng chung bơm kim tiêm là rất khó, việc lây đồng loạt cho nhiều người lại là điều càng khó xảy ra”- PGS. Cường phân tích.
HIV ủ bệnh 5-10 năm mới chuyển sang AIDS, không phải vài tháng
PGS. Cường cho hay, bệnh HIV để chuyển sang giai đoạn AIDS phải qua thời gian rất dài từ 5-10 năm. Chắc chắn một điều không thể chỉ mất vài tháng mà bệnh nhân HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS được.
Ở giai đoạn đầu, bệnh nhân nhiễm HIV không có triệu chứng rõ ràng, sau vài tuần thì có sốt phát ban, nổi hạch, đau mỏi người chỉ như triệu chứng của cảm cúm thông thường. Cho dù có xét nghiệm HIV vẫn cho ra âm tính. Nhưng đây là "giai đoạn cửa sổ", cần hết sức thận trọng, xét nghiệm âm tính chưa chắc đã không nhiễm HIV, mà phải theo dõi tiếp sau 3 tháng mới có thể khẳng định chắc chắn bệnh nhân nhiễm HIV hay không. Và phải sau 5-10 năm bệnh HIV mới chuyển sang giai đoạn AIDS, lúc này người bệnh mới có các triệu chứng rõ rệt như sụt cân, sốt kéo dài, tiêu chảy….
Lãnh đạo Cục Phòng chống HIV/AIDS thăm hỏi người nhiễm HIV tại xã Kim Thượng, huyện Tân Sơn, Phú Thọ.
Chuyên gia truyền nhiễm này cho rằng, rất khó để xác định một người bị nhiễm HIV từ khi nào, do đó phải có sự điều tra căn nguyên rất kỹ từ khoảng thời gian nhiều năm, nhiều tháng về trước liệu họ có quan hệ tình dục không an toàn hay không; có tiêm chích ma túy không hoặc có nguy cơ nào trong truyền máu không? Khi bệnh nhân nhập viện với các triệu chứng của HIV/AIDS thì không có nghĩa là bệnh nhân vừa mắc bệnh xong mà đã ủ bệnh từ rất lâu rồi.
“Vụ việc ở Phú Thọ cũng vậy, không thể chỉ sau vài tháng đến khám tại nhà y sĩ về mắc bệnh HIV – thậm chí có người đã ở giai đoạn AIDS mà có thể khẳng định đó là nguồn lây truyền HIV được. Việc một ai đó dương tính với HIV là điều hoàn toàn có thể xảy ra nếu có các nguy cơ không an toàn, không thể đổ lỗi cho nhân viên y tế khi chưa có kết luận chính thức, gây hoang mang trong dư luận. Cần phải có điều tra, nghiên cứu, xét nghiệm bằng 3 phương pháp mới có thể khẳng định được”- PGS. Cường chỉ rõ.
Với người bệnh HIV, theo quy định, họ cần phải được bảo vệ danh tính tránh hoang mang, lo sợ; đồng thời tránh sự kỳ thị của xã hội. Hiện nay căn bệnh này cũng nên được coi là bệnh mạn tính thông thường (không nên coi là "căn bệnh thế kỷ" nữa) vì người bệnh HIV hoàn toàn sinh sống, hoạt động như người bình thường. Người bệnh HIV đầu tiên ở Việt Nam đến nay sau 30 năm vẫn khỏe mạnh, có chất lượng cuộc sống tốt là minh chứng rõ ràng nhất - bác sĩ Cường nói.
Để xác định chính xác người nhiễm HIV hay không cần phải tiến hành qua 3 phương pháp như trên mới có thể khẳng định được.
Xử trí khi nghi ngờ phơi nhiễm HIV thế nào?
PGS. Cường khuyến cáo, nếu chẳng may bị vật sắc nhọn, bơm kim tiêm có nghi ngờ phơi nhiễm HIV thì người dân cần bình tĩnh, cần rửa vết thương dưới vòi nước, để nguyên máu chảy nhưng không nặn ra; với vết thương hở lớn cần cầm máu, đến cơ sở y tế để được uống thuốc dự phòng lây nhiễm tốt nhất trong vòng 6 tiếng đầu (hoặc trong vòng 72 tiếng) sẽ có hiệu quả ngăn chặn virus qua da vào máu. Sau 1 tháng cần đánh giá lại và sau 3 tháng kiểm tra để xác định chính xác có dương tính với HIV không.
Với nhân viên y tế, người làm nhiệm vụ như công an truy bắt tội phạm nếu có máu bắn vào mắt, da, niêm mạc cần uống thuốc kháng virus trong vòng 28 ngày để đảm bảo virus không nhân lên…. Phụ nữ nhiễm HIV khi mang thai cũng được khuyến khích và khuyến cáo dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.
Để phòng bệnh HIV, cần tránh tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch cơ thể và dịch sinh dục là nguyên tắc chủ đạo trong dự phòng lây nhiễm HIV. Khi phải tiếp xúc với máu, dịch tiết hoặc dịch sinh dục, cần áp dụng các biện pháp dự phòng như sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục, sử dụng vật ngăn cách như kính bảo hộ, găng tay, áo choàng khi chăm sóc, ngâm tất cả các đồ dùng có dính máu, dịch cơ thể trong dung dịch nước sát trùng trước khi xử lý là các biện pháp phòng tránh lây nhiễm HIV có hiệu quả.
Theo thống kê, Phú Thọ có số người nhiễm HIV/AIDS xếp thứ 21/63 với hơn 4.300 người nhiễm và hơn 1500 ca tử vong. TS. Cảnh cho rằng không thể vội vã khẳng định, quy chụp việc nhiều người nhiễm HIV tại một xã là do dùng chung kim tiêm mà cần có bằng chứng không để oan sai.
Nhiễm HIV là không ai mong muốn, nhưng nếu điều trị kịp thời, người bệnh vẫn sống khỏe mạnh. Người bệnh được cấp phát thuốc điều trị 3 tháng một lần, điều trị ngay tại gia đình. Khi điều trị theo chỉ định, tải lượng virus xuống thấp sẽ không gây lây nhiễm cho người khác và vẫn có thể sinh con
Bộ Y tế hiện đã có chỉ đạo nghiên cứu về dịch tễ, nhóm tuổi, giới và các hành vi nguy cơ để tìm các nguyên nhân lây nhiễm HIV trên địa bàn xã. Đặc biệt con đường lây nhiễm HIV là rất nhiều chứ không chỉ riêng qua đường máu, bơm kim tiêm, tiêm chích. HIV cũng có thể lây qua tiếp xúc trong sinh hoạt hàng ngày nếu có vết thương hở. Người nhiễm HIV khi bị thương nếu người cấp cứu không biết, không có biện pháp đảm bảo an toàn cũng có nguy cơ nhiễm trong quá trình cấp cứu.
