Quá tải ở các bệnh viện là vấn đề gây ảnh hưởng đến chất lượng khám chữa bệnh, y đức và sự phát triển của nền y học quốc gia. Vì vậy, việc giảm quá tải bệnh viện được người dân quan tâm và cả ngành y tế đang nỗ lực nhằm giảm dần tiến tới xóa bỏ tình trạng quá tải bệnh viện. Việc Bộ Y tế phê duyệt Đề án xây dựng và phát triển mô hình phòng khám bác sĩ gia đình (BSGĐ) giai đoạn 2013 - 2020 cũng là một trong nhiều giải pháp đồng bộ để giảm tải bệnh viện.
BSGĐ là một chuyên ngành y học lâm sàng (y học gia đình) với chức năng là khám chữa bệnh ban đầu, quản lý sức khỏe của từng người dân, từng gia đình và từng cộng đồng dân cư. Với chức năng của mình, BSGÐ sẽ quản lý chăm sóc người dân giúp họ biết cách phòng tránh bệnh tật, phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm để điều trị tại nhà, tại y tế cơ sở.
Bác sĩ gia đình có ưu thế vì phương tiện, con người luôn có mặt đến tận gia đình.
Mô hình BSGÐ phát triển và nhân rộng ở nhiều nước trên thế giới. Hiệp hội BSGÐ Toàn cầu (WONCA) được thành lập năm 1972 đến nay có gần 100 quốc gia thành viên. Tại nước ta cũng đã có một mạng lưới y tế phục vụ chăm sóc sức khỏe gần với người dân tại cộng đồng, đó là các ông lang, bà mế, bà đỡ, các phòng chẩn trị y học cổ truyền, nhân viên y tế thôn bản, thầy thuốc tư... Tháng 3/2000, Bộ Y tế chính thức công nhận chuyên ngành y học gia đình và cho phép đào tạo bác sĩ chuyên khoa cấp I y học gia đình. Năm 2002, Trung tâm Đào tạo BSGÐ được thành lập ở các trường đại học: Y Hà Nội, Y - Dược TP. Hồ Chí Minh, Y Thái Nguyên và bắt đầu triển khai đào tạo chuyên khoa cấp I y học gia đình. Ðến nay có thêm ở các trường đại học: Y Hải Phòng, Y - Dược Huế. Các cơ sở này đào tạo được hơn 500 bác sĩ chuyên khoa cấp một, 70 bác sĩ định hướng y học gia đình. Phần lớn các bác sĩ chuyên khoa y học gia đình sau khi tốt nghiệp trở về làm việc ở tuyến y tế cơ sở.
Hoạt động BSGÐ đã bước đầu được tổ chức tại một số thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên, Thừa Thiên Huế, Ðà Nẵng, Khánh Hòa, TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ với các mô hình khác nhau: Trung tâm BSGÐ, phòng khám BSGÐ là cơ sở thực hành của các trường đại học chuyên ngành y...
Hiện nay, mô hình bệnh tật ở nước ta là mô hình bệnh tật kép, các bệnh lây nhiễm, suy dinh dưỡng vẫn ở mức khá cao, trong khi nhóm các bệnh không lây nhiễm và tai nạn thương tích tăng nhanh dẫn đến nhu cầu khám, chữa bệnh của người dân ngày càng tăng. Việc sàng lọc, theo dõi, quản lý, điều trị bệnh mạn tính tại cộng đồng là hết sức cần thiết, yêu cầu nâng cao năng lực y tế tuyến cơ sở ngày càng trở nên cấp bách. Xuất phát từ thực tiễn bước đầu tiếp cận mô hình BSGÐ ở nước ta và kinh nghiệm ở các nước trên thế giới cho thấy nếu phát triển mô hình BSGÐ sẽ góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc ban đầu theo hướng toàn diện và liên tục, giúp sàng lọc bệnh tật, chuyển tuyến phù hợp, góp phần giảm quá tải bệnh viện tuyến trên.
Theo các nghiên cứu khoa học, cứ 1.000 người dân có vấn đề về sức khỏe trong tháng sẽ có 750 người dân than phiền về sức khỏe, đồng thời sẽ có 250 người dân đi khám bệnh, 9 người cần nhập viện điều trị và chỉ có 1 người cần điều trị chuyên khoa sâu. Như vậy, trong số 250 người dân đi khám bệnh chỉ có 9 người cần nằm viện điều trị, còn lại 241 người là các bệnh nhẹ không cần đến bệnh viện và BSGĐ sẽ là người khám và điều trị cho 241 người dân có các vấn đề sức khỏe hàng tháng.
Bác sĩ gia đình của TT BSGĐ Sài Gòn thăm khám cho bệnh nhân tại nhà.
Như vậy chúng ta thấy rằng hiện nay tình trạng quá tải bệnh viện cũng là do các bệnh viện phải khám và điều trị các bệnh thông thường quá nhiều trong khi nếu hệ thống BSGĐ phát triển và được người dân quan tâm nhiều hơn sẽ giảm gánh nặng và các sức ép không đáng có lên hệ thống y tế của chúng ta.
Khi hệ thống BSGĐ phát triển, người dân thay đổi thói quen sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe là khám bệnh sẽ tìm đến BSGĐ thay vì đến bệnh viện, thì tình trạng quá tải ở bệnh viện sẽ được loại bỏ hoàn toàn.
Để hệ thống BSGĐ phát triển, cần phải có sự phối hợp hành động của nhiều tổ chức như: cơ quan quản lý cần nhanh chóng ban hành các văn bản pháp lý cho hoạt động BSGĐ, BHYT thanh toán chi phí khám chữa bệnh của BSGĐ, sự ý thức của nhân viên ngành y tế về vai trò của y học gia đình, vai trò tuyên truyền của các cơ quan truyền thông và cuối cùng làm thay đổi thói quen sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe của người dân, thay vì đến bệnh viện khám bệnh hãy đến khám bệnh ban đầu với BSGĐ.
BSGÐ cũng tham gia phòng bệnh, chăm sóc sức khỏe ban đầu, tham gia giám sát, phát hiện sớm dịch bệnh trong cộng đồng dân cư; tham gia các chương trình tiêm chủng, các chương trình y tế quốc gia; hướng dẫn vệ sinh môi trường, an toàn vệ sinh thực phẩm, phòng, chống dịch bệnh lây nhiễm và bệnh không lây nhiễm; tham gia quản lý bệnh nghề nghiệp, chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em, người cao tuổi, khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm bệnh tật; có hồ sơ theo dõi sức khỏe toàn diện liên tục cho cá nhân và gia đình.
Như vậy, mô hình phòng khám BSGĐ khi được người dân quan tâm và phát triển sẽ đạt được nhiều mục tiêu: nâng cao chất lượng dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh ban đầu, giúp người dân được chăm sóc sức khỏe toàn diện, liên tục và phòng bệnh chủ động, tích cực; giảm bớt gánh nặng thời gian và công việc cho các bác sĩ chuyên khoa liên quan, giảm quá tải bệnh viện và tiết kiệm được chi phí nằm viện, điều trị cho người bệnh; tăng sự hợp tác phối hợp điều trị giữa người bệnh và nhân viên y tế, giảm đi những vấn đề bức xúc của xã hội.
BS. Tô Quang Định - Tổng Giám đốc Trung tâm Bác sĩ gia đình Sài Gòn
