Những năm 1993 - 1995 làng Niềm Xá, phường Kinh Bắc, thành phố Bắc Ninh rơi vào cảnh ảm đạm: ma túy, mại dâm, cờ bạc tràn lan, thanh niên trai tráng trong làng thì có đến phân nửa là đi tù, hay dính vào pháp luật. Nhiều người nghĩ cứ đà này cái làng nửa phường, nửa xã này sớm muộn cũng loạn. Nhưng có một bà già không nghĩ vậy? Thế là vào năm 1995, ở cái tuổi 56, bà Phạm Thị Hằng chính thức ngồi vào chiếc ghế trưởng thôn Niềm Xá và tại vị cho đến năm nay, trải qua 5 khoá trưởng thôn để góp sức đưa bình yên trở lại làng xóm.
Nhảy xuống ao cứu người
Trong những công việc được là đầu rau, rế rách suốt quãng thời gian bà Hằng làm trưởng thôn, mặc dù đã hơn chục năm nhưng bà chẳng quên việc gì cả, nhưng nhớ nhất vẫn là việc dân gọi đi cứu được 2 mẹ con chị Phạm Thị Hoa quê ở Thanh Hóa. Bà Hằng nhớ lại hôm đó vão quãng tháng 11 âm lịch năm 2003, trời rét căm căm, đang lúc sắc ấm thuốc cho ông chồng ốm liệt giường nhiều năm vì bị tai biến mạch máu não, thì được dân gọi "bà Hằng ơi, ngoài ao cá có người tự tử”. Chẳng kịp suy nghĩ gì bà lập cập chạy ra, thì thấy đám trẻ chăn trâu đang chỉ trỏ vật gì đó nổi lập lờ trên mặt nước, bà nhảy ào xuống vớt lên. Thì ra là một đứa trẻ mới sinh dây rốn còn lòng thòng, chưa hiểu cơ sự gì thì lại một bóng người nữa lao ùm xuống nước, ằng ặc than khóc chới với giữa ao. Trổ hết tài bơi lội học được từ cái thời làm dân quân tự vệ chống Mỹ, bà Hằng đưa đứa bé lên bờ cởi nilông nhờ người dân trông hộ, rồi lại lao xuống ao đánh vật với thuỷ thần để lôi chị Hoa lên bờ. Tuy bị kéo lên bờ và đang bị băng huyết vì tự sinh một mình, nhưng chị Hoa vẫn không nguôi ý định tự tử, tới mức hoảng loạn chửi người cứu mình, dùng gạch đá đập vào người, để mong cho chết thật nhanh. Không hề nao núng bà Hằng gọi xích lô trói tay chân chị Hoa vào thành xe, rồi một tay bế đứa bé ngồi áp tải chị Hoa lên bệnh viện tỉnh Bắc Ninh cấp cứu cả 2 mẹ con, mà trong túi không có một xu nào. Khi làm thủ tục tại bệnh viện bà Hằng chỉ nói "tôi là trưởng thôn Niềm Xá có gì thì tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm".
Như có một phép màu kỳ diệu, đứa bé sơ sinh đã bị đút vào túi nilông, buộc kín thả xuống ao nhưng chỉ tiêm 2 mũi đã khóc oe oe làm cho các bác sĩ cấp cứu cũng thấy lạ, họ khẩn trương lau chùi sạch sẽ và cắt rốn cho cô bé xong xuôi mang lên cân nặng 2,8kg. Lúc này chị Hoa cũng đã được cấp cứu cho cầm máu và đã nói chuyện được. Bà Hằng hỏi mới biết về cái cơ sự dại dột của chị: Là vì đang là học viên của trường trung cấp thống kê, chót có mang đến tháng sinh mà anh người yêu lại bặt vô âm tín, không có tiền mà em bé trong bụng cứ quẫy đạp đòi ra. Chị nghĩ quẩn tìm ra lều canh cá ở ao làng Niềm Xá tự sinh con, sau đó làm việc dại dột là đút con vào bao thả xuống ao, sau đó mình tự tử cho xong đời. Nghe hết câu chuyện bà Hằng gọi điện cho bố đứa bé, nghe xong đầu đuôi sự việc anh ta tức tốc tìm đến bệnh viện, quỳ sụp xuống trước mặt bà Hằng và khóc như một đứa trẻ mắc lỗi. Thì ra không phải anh ta bội bạc mà phải đi làm nhiệm vụ đặc biệt. Sau đó tính đến ngày người yêu sinh con anh đã tìm ra thành phố Bắc Ninh, nhưng hỏi hết bạn bè không ai biết được tung tích của chị Hoa. Bàn giao vợ con cho anh chồng, bà Hằng chạy về nhà đã 4 giờ chiều, ông chồng ốm ở nhà cũng bị nhịn đói từ sáng mệt lử đử. Cho tới bây giờ cái đứa nhỏ chết hụt dưới ao được bà Hằng cứu cũng đã mồm ăn chân chạy. Chị Hoa và chồng vẫn đi lại thăm hỏi bà Hằng để nhớ cái ơn cứu mạng của bà trưởng thôn với 2 mẹ con chị.
Bà già đi phá ổ mại dâm
Đất Niềm Xá thời thực dân Pháp xâm lược đã bị biến thành làng cô đầu, bốn phương tụ hội và mang cái dớp xấu đến tận bây giờ. Trong làng có 7 quán karaoke thì cả 7 quán có biểu hiện chứa chấp gái mại dâm, làm cho cứ tối đến làng Niềm Xá giống như một khu đèn đỏ, tấp nập gái ăn sương và khách làng chơi. Tình trạng này đã làm cho lũ trai tráng trong làng có bao nhiêu tiền đền bù đất, đều đem nướng vào tửu sắc hết. Không thể chịu được cảnh làng mình sống chung với mại dâm, từ đó gây ra những mất trật tự bất ổn khác, bà Hằng bắt tay vào cuộc: Đầu tiên là đưa các hội đoàn thể đứng ra vận động nhân dân trong làng tránh xa những tụ điểm mại dâm. Bà xây dựng hẳn một mạng thông tin đường dây nóng, nghe ngóng xem đám thanh niên ham chơi trong làng kháo nhau xem quán nhà nào đang chứa chấp mại dâm. Cho tới bây giờ dân làng Niềm vẫn nhớ một bà già hơn 60 tuổi cứ sâm sẩm tối là chống gậy đi qua những tụ điểm mại dâm. Nắm bắt được quy luật hoạt động của bọn chúng, cứ đến khoảng 8 giờ tối là đám ma cô chở gái từ nơi khác đến, đợi cho chúng hành sự là bà mật báo với công an phường Kinh Bắc ập vào tóm gọn. Với sự tham mưu đơn giản và hiệu quả của bà Hằng mà trong thời gian ngắn cả 7 ổ mại dâm trong thôn đã bị đập tan. Việc mà trước kia nhiều lần công an phường dù lên kế hoạch vây bắt đều bị thất bại, nguyên nhân là do chúng hoạt động ở trong làng hễ công an có động tĩnh gì là được đội ngũ “chim lợn” báo động ngay. Nhớ lại những ngày theo dõi đi tuần kiểm tra phá những ổ mại dâm bà Hằng nói "Mình tạo được lòng tin cho nhân dân thì họ sẽ hợp tác và làm theo sự lãnh đạo của mình".
Trước kia Niềm Xá là một điểm nóng mà người dân Bắc Ninh ai nghe thấy cũng sợ, với 33 đối tượng phạm pháp hình sự bị đi tù, 14 con nghiện, 7 người nhiễm HIV. Bây giờ thì làng xóm đã thanh bình, ở cái làng vẫn mang tiếng là dân bất trị nhưng trong suốt những năm bà Hằng làm trưởng thôn cả làng không bao giờ vi phạm đốt pháo nổ, nhiều năm qua không xảy ra đánh cãi chửi nhau, mọi việc trong thôn đều được bà Hằng giải quyết phân tích đúng sai, thấu tình đạt lý, điều này đã được lãnh đạo phường Kinh Bắc tặng giấy khen.
Trong những năm bà Hằng làm trưởng thôn ngoài việc giữ gìn an ninh trật tự của làng xóm, bà cũng làm thay đổi hẳn bộ mặt của Niềm Xá, xây cống tưới tiêu cho cánh đồng Tàu Tượng, xây trường mẫu giáo của làng thành trường chuẩn quốc gia, làm đường bê tông thôn xóm, xây chùa, đình làng Niềm, phục dựng quan họ vốn cổ đã bị mai một nhiều năm, ngay cả quy hoạch nghĩa địa của thôn cũng do bà nghĩ ra. Trong quá trình xây dựng bà Hằng cũng không ít lần bị người ta kiện tụng, vu cáo, bà đã được tiếp 4 đoàn thanh tra, tất cả đều kết luận 820 chứng từ bà đã chi không sai sót một đồng. Sau hơn 10 năm làm trưởng thôn bà là nữ trưởng thôn duy nhất của tỉnh Bắc Ninh và làng Niềm cũng là thôn dẫn đầu trong 720 làng của tỉnh trong phong trào xây dựng nông thôn thời đại mới.
Phúc đức tại mẫu 
Đã có lúc cả làng Niềm ai cũng nghĩ những tai họa lần lượt đổ ập xuống đầu bà Hằng sẽ làm bà gục ngã. Đầu tiên năm 2001 chị con gái Phạm Thị Hạnh đi thăm anh trai ốm tại Bệnh viện Việt Đức đến ga Long Biên thì bị bắt bán sang Trung Quốc, đến anh con cả tên Đức ốm rồi mất, con trai thứ 2 tên Hiếu và thứ 3 tên Tuấn bị đi tù vì đánh nhau, đầu năm 2004 thì ông Tài chồng bà cũng mất, bỏ lại cho bà nuôi 3 con đang học đại học là anh Phúc, chị Hợp và anh Hòa. Trong lúc ấy, giậu đổ bìm leo nhiều người xấu bụng đã kiện bà, lãnh đạo phường Kinh Bắc gọi bà lên khuyên hay là bà nên thôi chức trưởng thôn? Bà Hằng chỉ khóc và nói "Nếu tôi sai cái gì mà thanh tra tìm được tôi sẽ đi tù, chứ nghỉ bây giờ người ta cho rằng tôi có tật giật mình". Công việc làng xóm và nỗi đau gia đình đã làm bà lăn ra ốm vì xuất huyết dạ dày. Nằm viện mấy hôm bà về nhà, dân làng kéo đến chơi cả đêm đông nghịt cả sân, với số quà 250kg đường và 250 hộp sữa họ cho, bà nghĩ dân làng Niềm vẫn tin và trông chờ ở bà nhiều lắm. Bà gọi cả 3 người con đang học đại học về xem số quà dân làng cho, rồi bán đi chia cho con ăn học, chỉ mỗi một lời căn dặn "Các con không được bỏ học, dù nhà mình có khó khăn tới đâu, hôm nay mẹ bán đường, sữa, nếu các con còn học mẹ sẽ bán cả đất để các con học". Còn lại ít tiền bà ngược, xuôi vào trại 5 Thanh Hóa thăm anh Tuấn, lên trại Yên Lập, Phú Thọ thăm anh Hiếu, bà kể chuyện về tấm lòng dân làng, các anh đều hứa với mẹ: sẽ chấp hành án tốt để được giảm án. Cho tới bây giờ cả nhà bà Hằng đã đoàn tụ, chị Hạnh bị bán sang Trung Quốc sau 6 năm đã tìm được về nhà, hai anh Hiếu và Tuấn ra tù nay đã thành những doanh nghiệp khá thành đạt của tỉnh Bắc Ninh. Nhà bà có con cháu tốt nghiệp đại học đông nhất làng: 8 cử nhân, nói về cảnh nhà khấm khá hiện nay, chị Hạnh đang sống với bà nói, phúc đức tại mẫu, nhờ cả vào mẹ chúng tôi.
Bài và ảnh: Nguyễn Gia Tưởng