Tăng huyết áp thai kỳ là biến chứng nội khoa thường gặp ở phụ nữ mang thai và là một trong những nguyên nhân quan trọng gây tử vong cho người mẹ. Chẩn đoán tăng huyết áp trong thai kỳ dựa vào trị số huyết áp của bệnh nhân (huyết áp tâm thu (HATT) ≥ 140 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương (HATTr) ≥ 90 mmHg) và phân loại thành mức độ nhẹ (140-159/90-109 mmHg) hoặc nặng (≥ 160/110mmHg) khác với phân độ theo hướng dẫn tăng huyết áp của ESC/ESH.
Tính đến nay, y học vẫn chưa xác định rõ nguyên nhân gây tăng huyết áp thai kỳ. Một số điều kiện có thể làm tăng nguy cơ phát triển tình trạng này. Bệnh tăng huyết áp thai kỳ có khả năng phát triển thành tiền sản giật. Những cô gái trẻ tuổi lần đầu mang thai có nguy cơ cao phải đối mặt với tình trạng sức khỏe này. Nó càng phổ biến hơn ở những phụ nữ mang song thai, phụ nữ trên 35 tuổi, phụ nữ bị tăng huyết áp mạn tính hoặc bị tăng huyết áp ở lần mang thai trước và phụ nữ mắc bệnh tiểu đường.
Có nhiều thể tăng huyết áp khác nhau ở phụ nữ mang thai
Tăng huyết áp thai kỳ: Xác định khi tăng huyết áp xảy ra ở thai kỳ nhưng không có dấu hiệu tiền sản giật khác. Tăng huyết áp có thể trở lại bình thường sau sinh 12 tuần hoặc trở thành tăng huyết áp mạn nếu huyết áp tiếp tục tăng sau đó.
Tiền sản giật: Thường được chẩn đoán dựa vào protein niệu và HATT trên140mmHg hoặc HATTr trên 90mmHg xảy ra sau tuần thứ 20 ở thai phụ có huyết áp bình thường trước đó. Tiền sản giật xuất hiện thường xuyên hơn trong lần mang thai đầu tiên, đa thai, thai trứng, hội chứng kháng phospholipid hoặc tăng huyết áp mạn tính, bệnh thận hoặc đái tháo đường. Tiền sản giật thường liên quan với chậm phát triển thai do suy nhau và là nguyên nhân thường gặp của sinh non. Vì tiểu đạm có thể là biểu hiện muộn nên bác sĩ cần nghi ngờ tiền sản giật khi tăng huyết áp mới mắc đi kèm với đau đầu, rối loạn thị giác, đau bụng hoặc bất thường xét nghiệm đặc biệt là tiểu cầu thấp và/hoặc bất thường chức năng gan.
Tăng huyết áp mạn tính: Là huyết áp trên 140/90mmHg trước tuần thai thứ 20 hoặc chỉ sau tuần thai thứ 20 nhưng kéo dài đến 6 tuần sau sinh.
Tiền sản giật trên nền tăng huyết áp mạn tính: Khả năng này xảy ra cao khi phụ nữ bị tăng huyết áp có thêm protein niệu lần đầu hoặc phụ nữ vốn đã bị tăng huyết áp và protein niệu nay lại tăng đột ngột huyết áp hoặc protein niệu, giảm tiểu cầu hoặc tăng men gan.
Thai phụ cần theo dõi huyết áp thường xuyên để tránh hậu quả nặng nề.
Tăng huyết áp thai kỳ có nguy hiểm?
Đối với mẹ: Tăng huyết áp khi mang thai nếu không được kiểm soát thì có thể dẫn đến các tai biến cho sản phụ như nhau bong non, tai biến mạch máu não, suy tạng.
Đối với thai nhi: Nếu cơ thể mẹ bị tăng huyết áp thai kỳ, tình trạng máu nuôi kém, thai nhi có thể bị nhẹ cân hay suy dinh dưỡng; nguy hiểm nhất là tình trạng sinh non, thai chết lưu hay buộc phải cho con ra đời sớm để giảm bệnh lý cho mẹ vì các bệnh lý huyết áp của thai kỳ đa số đều giảm rõ rệt sau khi thai được sinh ra. Tăng huyết áp khi mang thai cũng lấy ngưỡng là 140/90mmHg (ngưỡng cần điều trị).
Phòng ngừa tăng huyết áp thai kỳ
Để phòng ngừa tăng huyết áp thai kỳ, bên cạnh việc khám thai đều đặn theo lịch, đo huyết áp thường xuyên, thai phụ cũng cần điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt để hạn chế những yếu tố nguy cơ gây tăng huyết áp: Hạn chế sử dụng nhiều muối trong chế biến thức ăn. Uống ít nhất 8 cốc nước mỗi ngày. Tăng lượng protein nạp vào, giảm những thực phẩm chiên, xào, đồ ăn vặt. Nghỉ ngơi hợp lý. Tập thể dục đều đặn. Tránh uống rượu, bia, sử dụng chất kích thích như caffeine. Có thể sử dụng thêm thuốc bổ theo sự hướng dẫn của bác sĩ.
Tăng huyết áp thai kỳ là bệnh lý nội khoa thường gặp nhất trong thời kỳ thai sản. Việc quan trọng cần làm là theo dõi sát huyết áp trước và trong khi mang thai. Nếu có tình trạng tăng huyết áp xảy ra, cần nhanh chóng đến gặp bác sĩ để được khám và điều trị kịp thời nhằm đem lại sức khỏe tốt nhất cho mẹ và con. Tăng huyết áp thai kỳ nếu không được phát hiện sớm sẽ rất nguy hiểm đến cả mẹ và bé, vì thế ngay khi biết mang thai, các bà mẹ nên đến các cơ sở y tế uy tín để được tầm soát và tư vấn điều trị hợp lý nếu có phát hiện tăng huyết áp thai kỳ.