Bệnh ung thư da và các ung thư tế bào hắc tố tăng lên ở các vùng có tầng ôzôn bị thủng, các bệnh viêm da dị ứng, bệnh da nghề nghiệp tăng ở các vùng công nghiệp không xử lý tốt chất thải,... là những ví dụ rõ ràng về tác dụng tiêu cực gây nên bởi con người.
Môi trường sống gây ra một số bệnh và làm thay đổi hình thái bệnh lý. Đối với các nước công nghiệp phát triển thì một số bệnh thường gặp là ung thư da, các bệnh da do nghề nghiệp, các bệnh da cơ địa, các bệnh da do ánh nắng và lão hóa da, bệnh vẩy nến. Trái lại, các nước đang phát triển thì lại hay gặp các bệnh da do nhiễm vi khuẩn, virus, nấm da, do côn trùng và kí sinh trùng, các bệnh da nhiệt đới, bệnh dị ứng thuốc do việc sử dụng thuốc không hợp lý và không an toàn. Trên phạm vi toàn cầu kể cả các nước công nghiệp phát triển và các nước đang phát triển thì các bệnh lây truyền qua đường tình dục, HIV/AIDS đang là vấn đề nghiêm trọng. Thử thách của thế kỷ 21 là phòng ngừa các bệnh da do môi trường và điều trị hiệu quả bệnh này khi xảy ra.
Các bệnh da do nhiễm khuẩn, nhiễm nấm phát triển mạnh
Nước ta nằm trong khu vực khí hậu nhiệt đới cho nên các bệnh da do nhiễm khuẩn, nhiễm nấm rất phát triển. Yếu tố môi trường và điều kiện vệ sinh đóng vai trò quan trọng trong căn sinh bệnh học và dịch tễ học của bệnh. Trước đây, các bệnh mụn nhọt, chốc rất hay gặp ở trẻ em, nhưng gần đây các bệnh này ít gặp hơn, đặc biệt là ở thành phố. Tuy nhiên, các bệnh nấm da vẫn rất thường gặp. Theo một số điều tra, tỷ lệ mắc bệnh nấm trong cộng đồng khá cao, khoảng 10-20%. Những nơi có tỷ lệ mắc nấm cao là do thiếu nguồn nước vệ sinh hoặc nguồn nước bị nhiễm bẩn (nước ao hồ, sông ngòi). Bệnh nấm là một bệnh lây lan nên rất thường gặp trong các tập thể như bộ đội, học sinh, sinh viên.
Các bệnh nấm da thường gặp
Các bệnh nấm nông ở da có nhiều loại, các bệnh thường gặp là bệnh hắc lào. Có nhiều chủng nấm gây bệnh: nấm lây từ người sang người có Trichophyton rubrum, loại này ngoài gây bệnh cho da còn có thể gây bệnh cho lông, tóc và móng, chủng nấm này khó chữa và gây bệnh dai dẳng. Chủng Trichophyton interdigital và Epidermophyton floccosum cũng hay gặp. Các chủng nấm lây truyền từ súc vật sang thường gây viêm mạnh, các chủng Microsporum canis, T. mentagrophytes, T. verrucosum. Nấm da đầu ở trẻ em do T. tonsurans và có thể gây viêm cấp và rụng tóc.
Biểu hiện bệnh nấm trên da.
Bệnh nấm có thể bị ở mọi nơi trên da nhưng thường gặp ở một số nơi như bàn tay, bàn chân, bẹn... nơi da ẩm ướt, nóng và hay bị cọ sát sang chấn. Bệnh gây ngứa rất khó chịu, người bệnh thường gãi và chính điều này làm phát tán các bào tử nấm vào môi trường sống và lây lan cho người khác. Ban đầu chỉ là các nốt sần ngứa, sau đó loang dần có hình tròn, hình bầu dục hoặc đám có nhiều vòng cung. Các mụn nước và vẩy da ở thương tổn tạo thành bờ rõ rệt, ở giữa da lành hoặc có một lớp vẩy da mỏng. Bệnh nấm thường xảy ra và nặng lên vào mùa nóng ẩm, bệnh nhẹ khi thời tiết lạnh. Một số bệnh nhân do gãi làm tổn thương nặng hơn, gây nhiễm trùng hoặc bị chàm hóa, khi đó việc điều trị sẽ gặp nhiều khó khăn hơn. Chẩn đoán bệnh nấm da không khó, tuy nhiên các trường hợp bệnh không điển hình do người bệnh dùng các thuốc bôi không đúng (đặc biệt dùng các loại thuốc bôi có corticoid như flucinar...) thì có thể phải xét nghiệm để tìm nấm tại tổn thương.
Phòng ngừa và điều trị
Làn da của chúng ta có khả năng bảo vệ chống lại các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, nấm... Đó là hàng rào sinh học bảo vệ của da và mô dưới da. Khi da bị tổn thương do xây xước, bị thay đổi làm mất khả năng bảo vệ như bị nhiễm bẩn, bị tác động bởi các điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển như nóng, ẩm thì nhiễm nấm sẽ gây thành bệnh nấm. Vì vậy, vệ sinh làn da tốt sẽ giúp chúng ta phòng tránh được các bệnh nấm cũng như các bệnh nhiễm trùng da khác. Nguồn nước sinh hoạt đóng vai trò rất quan trọng: đủ nước sạch vệ sinh cơ thể để loại bỏ các bụi bẩn có các tác nhân gây bệnh bám vào da trong quá trình lao động và sinh hoạt.
Điều trị bệnh nấm da hiện nay rất có hiệu quả. Trước đây hay dùng một số dung dịch như: ASA, BSI, mỡ Benzo-Sali... nhưng do thuốc gây bỏng rát, bong da mạnh, đặc biệt khi bôi ở vùng da mỏng như bẹn thì rất rát và hiệu quả không cao nên hiện nay đã ít sử dụng. Các thuốc mới đang có sẵn trên thị trường có hiệu quả điều trị cao và không gây bỏng rát da. Tuy vậy, cần phải điều trị đủ thời gian, thường trên 2 tuần và phải điều trị thêm một vài tuần nữa để diệt hết nấm trên da. Người bệnh còn phải tẩy trần các quần áo và môi trường xung quanh để diệt hết nấm, không làm lây nhiễm trở lại.
Bệnh nấm ở các vùng da dày như bàn tay, bàn chân, nấm tóc, nấm móng phải điều trị bằng các loại thuốc uống và cần có chỉ định, theo dõi của thầy thuốc để tránh các tác dụng phụ do thuốc gây nên.
