**Hội nghị Thượng đỉnh An ninh Hạt nhân lần thứ 4 vừa kết thúc cuối tuần qua tại Washington DC (Mỹ) với sự tham dự của 51 nguyên thủ thế giới. Mặc dù đã thông qua Tuyên bố chung, trong đó tái khẳng định cam kết ngăn chặn việc để các loại vũ khí hạt nhân rơi vào tay những phần tử cực đoan, nhưng giới phân tích cho rằng mục tiêu này khó có thể đạt được một khi còn quá nhiều cường quốc lợi dụng việc sở hữu hạt nhân làm bàn đạp cho những toan tính chính trị.
Tuyên bố chung của hội nghị tái khẳng định cam kết ngăn chặn việc để các loại vũ khí hạt nhân rơi vào tay những phần tử cực đoan. "Còn nhiều việc cần phải làm để ngăn chặn các lực lượng phi nhà nước sở hữu hạt nhân và các vật liệu phóng xạ, mà có thể được sử dụng cho các mục đích đen tối... Chúng tôi tái khẳng định cam kết với mục tiêu chung về giải trừ hạt nhân, không phổ biến hạt nhân và sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình". Kèm theo Tuyên bố chung, hội nghị đã đưa ra một phụ lục gồm năm kế hoạch hành động nhằm thúc đẩy hợp tác giữa các quốc gia tham dự hội nghị và các cơ quan quốc tế như Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) và Cảnh sát quốc tế (Interpol).
Hội nghị Thượng đỉnh An ninh Hạt nhân năm nay nhằm mục đích thúc đẩy cộng đồng quốc tế xích lại gần nhau để cùng đối phó với mối đe dọa từ nguy cơ khủng bố hạt nhân trên toàn cầu. Bên lề hội nghị, đã có rất nhiều cuộc gặp song phương, đa phương nhằm gỡ rối cho những nút thắt hạt nhân còn vướng mắc. Tuy nhiên, dù nỗ lực, nhưng vẫn còn khá nhiều câu hỏi đặt ra trong việc loại bỏ vũ khí hạt nhân trên bình diện toàn cầu.
Thực tế cho thấy các nước Nga, Mỹ, Trung quốc, Triều Tiên, Ấn Độ, Pakistan hiện đều là những cường quốc hạt nhân. Nhưng điều nguy hiểm là, phần lớn những quốc gia này-vì đối đầu nhau về lợi ích, đã coi việc sở hữu và sử dụng vũ khí hạt nhân như một vũ khí hiệu quả răn đe đối thủ.
Trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị càng trở nên gay gắt, cuộc đua sở hữu vũ khí hạt nhân với tham vọng bá chủ chi phối cục diện thế giới ngày càng khốc liệt. Trục quan hệ Nga-Mỹ là một ví dụ. Đây là hai quốc gia có kho vũ khí nguyên tử lớn nhất thế giới. Nga và Mỹ đã ký Hiệp ước Cắt giảm Vũ khí Chiến lược (START II) vào năm 2010, song thỏa thuận này đã không được triển khai khi Nga và Mỹ đối đầu nhau trong một loạt các hồ sơ quốc tế lớn như Ukraine, Syria. Việc Nga từ chối tham dự Hội nghị thượng đỉnh hạt nhân tại Mỹ cuối tuần qua đã xới lên những nghi ngờ mới về nguy cơ đối đầu hạt nhân Nga-Mỹ trong bối cảnh quan hệ Moscow-Washington xuống thấp nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh.
Vì thế, dù hội nghị Thưởng đỉnh An ninh Hạt nhân lần này đã đưa ra một Tuyên bố chung, nhưng tính khả thi của văn bản trên như thế nào? lại là điểm khiến dư luận băn khoăn.
Trong bối cảnh xung đột và nghi kỵ ngày càng gia tăng giữa các cường quốc, thì việc giảm thiểu và tiến tới loại bỏ vũ khí hạt nhân là điều bất khả thi. Những lỗ hổng mâu thuẫn, bất đồng giữa các nước lớn đã xới lên mảnh đất mầu mỡ cho chủ nghĩa khủng bố phát triển. Việc IS sử dụng vũ khí hoá học, đe doạ tấn công kho vũ khí hạt nhân tấn công Mỹ, châu Âu hay gieo mầm khủng bố tại khắp các châu lục thời gian gần đây, là ví dụ cho thấy điều dó.
Giới chuyên gia cho rằng IS khó có khả năng phát triển bom hạt nhân, song IS có thể chế tạo bom bẩn phóng xạ, loại vũ khí có thể gây ô nhiễm phóng xạ trên diện rộng và kéo theo những hậu quả nghiêm trọng về kinh tế, sức khỏe và sinh lý. Trong khi đó, hãng tin Pháp AFP dẫn lời Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Yukiya Amano nhấn mạnh "chủ nghĩa khủng bố đang lan rộng và không thể loại trừ khả năng vật liệu hạt nhân bị sử dụng, vì vậy các nước phải quan tâm sát sao việc tăng cường an ninh hạt nhân".
IAEA cho biết kể từ giữa những năm 90 của thế kỷ trước có khoảng 2.800 vụ gồm buôn bán trái phép, sở hữu bất hợp pháp và mất cắp các nguyên liệu hạt nhân, trong đó một vụ xảy ra tại Iraq năm 2015.
Thực tế trên buộc Tổng thống Pháp Francois Hollande phải thốt lên « Lo ngại lớn nhất là việc các tổ chức khủng bố như IS có thể sở hữu được các vật liệu nguyên tử ». Theo ông François Hollande, sự nguy hiểm không phải nằm ở chỗ đánh giá quá cao mối đe dọa, mà là coi thường sự đe dọa hạt nhân.
Bản thân Tổng thống Obama đã thừa nhận thực tế này khi nói rằng một trong những thách thức mà thế giới đang đối mặt là khó có thể cắt giảm mạnh kho vũ khí hạt nhân trừ phi Mỹ và Nga, hai nước sở hữu vũ khí hạt nhân lớn nhất, sẵn sàng tiên phong trong lĩnh vực này. Nhưng cho tới nay, Mỹ đã viện rất nhiều lý do để từ chối việc cắt giảm kho vũ khí hạt nhân khiến cho mọi việc trở nên bế tắc.