Bệnh vào từ miệng, câu nói dân dã mà rất đúng. Ăn là nhu cầu đầu tiên và không thể thiếu của mỗi con người, nhưng trên mâm cơm hàng ngày lại tiềm ẩn biết bao nguy cơ gây bệnh nếu không biết cách chế biến đúng hoặc không ăn uống một cách khoa học. Thừa cân - béo phì, tăng huyết áp (THA) và các bệnh lý tim mạch có thể đến với bất cứ ai nếu có chế độ ăn uống không hợp lý.
Muối là một gia vị không thể thiếu trong chế biến các món ăn hàng ngày, nhưng nếu ăn quá nhiều sẽ rất nguy hiểm. Bởi với một chế độ ăn mặn (thừa muối), chúng ta có nguy cơ bị THA và các biến chứng nặng nề của THA như: đột quỵ, nhồi máu cơ tim, suy tim, suy thận...
Hạn chế ăn đồ ăn nhanh là một cách hạn chế tăng huyết áp. Ảnh: TM
Mỗi ngày, người lớn chỉ cần ăn một lượng muối thấp hơn 10g, tốt nhất là từ 6-8g muối, nếu ăn nhiều hơn 10g thì được gọi là ăn mặn.
Người Việt Nam ở một số vùng miền có thói quen ăn mặn, ăn cơm phải có nước mắm, dưa cà... Thường những người dân vùng biển hay có thói quen ăn mặn, uống nước mắm. Có gia đình lại ăn mặn để tiết kiệm thức ăn. Trong một khảo sát gần đây cho thấy, người Việt Nam chúng ta đang có khuynh hướng ăn khá nhiều muối. Lượng muối trung bình mỗi người tiêu thụ từ 18 - 22g mỗi ngày, trong khi lượng khuyến cáo không quá 5g. Như vậy, lượng muối ăn đã nhiều gấp 3 - 4 lần so với khuyến cáo. Đây là một trong những yếu tố làm gia tăng tỷ lệ người bị THA và các bệnh lý tim mạch ở nước ta.
Thói quen ăn mặn ảnh hưởng không tốt tới sức khoẻ và là một trong những yếu tố nguy cơ gây THA và các bệnh lý tim mạch. Với chế độ ăn nhiều muối, nước sẽ được giữ lại trong lòng mạch, làm tăng thể tích máu lưu thông, tăng áp lực máu trong lòng mạch dẫn tới THA.
Việc sử dụng quá nhiều muối dẫn đến một số bất lợi khác đối với sức khỏe như: giữ nước trong bệnh lý suy tim, thận nhiễm mỡ; gây phù chu kỳ, phù trước kỳ kinh, phù vô căn; tăng co thắt hay kích thích cơn hen suyễn; tăng thải canxi qua thận, tăng nguy cơ loãng xương...
Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy chế độ ăn nhiều muối (natri clorua) khiến tần suất mắc bệnh THA tăng cao rõ rệt. Người dân ở vùng biển có tỷ lệ mắc bệnh THA cao hơn nhiều so với những người ở đồng bằng và miền núi. Nhiều bệnh nhân THA ở mức độ nhẹ chỉ cần ăn chế độ giảm muối là có thể điều trị được bệnh (đưa chỉ số huyết áp trở về mức bình thường). Chế độ ăn giảm muối là một biện pháp quan trọng để điều trị cũng như dự phòng bệnh THA.
Để giảm hơn 50% lượng muối ăn hàng ngày là một thói quen rất khó đối với người dân vùng biển hoặc những người đang quen ăn mặn. Viện Dinh dưỡng Quốc gia đã gợi ý một chế độ ăn tăng cường thêm nhiều loại gia vị khác nhau để tạo cảm giác bớt nhạt nhẽo như cho thêm vị chua, cay, ngọt. Riêng mùa hè, cơ thể bài tiết nhiều mồ hôi hơn mùa đông, vì vậy mỗi người cũng cần ăn tăng thêm một chút muối để bổ sung lượng muối bị mất qua mồ hôi. Giảm lượng muối tiêu thụ < 6g/ngày bằng cách: hạn chế sử dụng thức ăn chế biến sẵn như mì ăn liền, giò chả, lạp xưởng, đồ hộp... Chú ý là những loại thức ăn nhanh, những món ăn công nghiệp luôn có lượng muối khá cao. Muối thường được đề cập trong chế độ ăn hàng ngày là muối ăn sodium chloride (NaCl). Tuy nhiên, có nhiều loại muối khác có cùng gốc sodium (natri) tồn tại trong các loại thức ăn, thức uống công nghiệp như: monosodium glutamate (mì chính), sodium citrate, sodium bicarbonate... cũng có tác hại tương tự NaCl khi dùng nhiều.
Giảm thức ăn mặn như mắm, tương, dưa, cà...; giảm một số thói quen của người Á Đông như chấm muối, chấm nước mắm... khi không thật sự cần; bớt dùng bột ngọt...; giảm các yếu tố bất lợi trong thực phẩm: rượu, bia, cafein, chất béo bão hòa, thực phẩm calori rỗng...; tăng cường các yếu tố bảo vệ: thực phẩm giàu kali, magne, canxi, các chất chống ôxy hóa, chất xơ... và những thực phẩm có tính chất an thần, lợi tiểu nhẹ như rau cải, cà chua, bầu bí, khóm, mía, cam, khoai lang, khoai tây, khoai môn, đậu xanh, đậu đen... (500 - 600g rau trái, 30-40g đậu đỗ/ngày) là cách thực hiện một chế độ ăn uống hợp lý, khoa học, giúp phòng, chống bệnh THA và các bệnh lý tim mạch.
Chương trình phòng chống tăng huyết áp - Viện Tim mạch Quốc gia
