Chưa kiểm soát được nguồn phát thải từ xe máy, công trường xây dựng, trong khi đó hệ thống ao hồ cũng bị ô nhiễm nặng khiến môi trường không khí Hà Nội trở nên ngột ngạt. Nhất là vào những ngày nắng nóng, tại những điểm nút giao thông, người đi đường vừa chịu nắng nóng, vừa chịu nỗi bức xúc của bầu không khí kém chất lượng. Trong khi các giải pháp vẫn bị bỏ ngỏ.
“Chung tay” đầu độc không khí
Dừng xe ở một ngã tư dồn ứ những người và xe vẫn đang nổ máy, xe trước phì khói vào người đứng sau, xe của người đứng sau nhả khói vào người đứng sau nữa... Bên cạnh đó, các loại ôtô cũng đồng loạt làm cho bầu không khí bốc khói, ngột ngạt, nóng bức nên ai cũng có cảm giác mặt mình đang… bị nướng. Hà Nội có bao nhiêu điểm đen ùn tắc giao thông là có bấy nhiêu “lò nướng” đáng sợ như thế. Thậm chí, có người đã bị ngất, ngã vật ra đường do phải chờ đèn đỏ giữa “lò nướng” đến 95 giây. Bởi thế, bất kể ngày râm hay nắng, đa phần người dân ra đường đều bịt kín khẩu trang. Theo thống kê của các cơ quan hữu trách, “thủ phạm” đầu độc không khí kinh hoàng nhất là các phương tiện giao thông, lên đến 70%. Vào những ngày nắng nóng, người dân không chỉ phải chống chọi với sự khắc nghiệt của thời tiết mà còn phải “nếm mùi” ngột ngạt, khó chịu từ chính phương tiện giao thông của mình và người khác phả ra.
Nhiều công trình xây dựng trì trệ, không che chắn, làm tăng nguồn bụi ở Hà Nội.
Trong số khoảng hơn 4 triệu ôtô, xe máy (một con số đáng báo động) thì nhiều xe đã quá hạn sử dụng, cũ nát nhưng vẫn ngang nhiên lưu hành, cộng với các loại xe tự chế “uống xăng dầu như uống nước”, đi đến đâu là xả khói làm cả phố mù mịt đang góp phần làm tăng lượng khí độc hại trong không khí cao gấp nhiều lần quy chuẩn cho phép.
“Thủ phạm” thứ hai là những công trình xây dựng với tốc độ… rùa, không được che chắn kỹ; những con phố, vỉa hè bị “đào lên rồi bỏ đó”; những chiếc xe tải cồng kềnh chở phế thải xây dựng, đất đá quá trọng tải làm rơi vãi ra đường đều làm những con phố sạch sẽ trở nên bụi mù mịt.
Một “thủ phạm” đáng gờm khác - các nhà máy ở các khu công nghiệp quanh Hà Nội với những kỹ thuật còn lạc hậu, không kiểm soát được khói bụi, các chất thải rắn xử lý được ít nhưng thải ra nhiều đã và đang làm tăng thêm các khí SO2, NO2, CO… cho thành phố. Các hoạt động sản xuất nông nghiệp, các làng nghề, ý thức người dân trong sinh hoạt đun nấu cũng góp phần làm không khí ô nhiễm. Nhất là khi giá gas tăng cao, nhiều hộ gia đình đã “tích cực” dùng bếp than tổ ong, thậm chí có người mang cả lò bếp than ra vỉa hè để nhóm, thải khói độc mù mịt.
Đó là chưa kể đến một loại ô nhiễm khác, chính là hệ thống ao hồ. Nhiều năm qua, hệ thống ao hồ được xác định là ô nhiễm nặng, khó góp phần làm điều hòa không khí. Ngược lại, lại bị ô nhiễm nên vô tình càng làm cho bầu không khí ngột ngạt. Tiêu biểu như thời gian qua, ô nhiễm tại hồ Ngọc Khánh khiến các cơ quan chức năng phải mau chóng khắc phục. Theo GS. Phạm Ngọc Đăng - Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam, hiện nay, nồng độ bụi trong không khí ở Hà Nội trung bình cao hơn từ 2-3 lần so với trị số Tiêu chuẩn cho phép (TCCP), thuộc loại ô nhiễm nặng. Cục bộ ở những địa điểm có các công trường xây dựng mới hay sửa chữa nhà cửa, đường xá thì nồng độ bụi lớn hơn TCCP từ 3-5 lần, ô nhiễm rất nặng, nguy hiểm đối với sức khỏe cộng đồng.
Khói xe gây ô nhiễm.
Ám ảnh bệnh tật
Điều mà không ít người dân ám ảnh, khổ sở - đó là mỗi khi đi ra đường đều gặp phải cảnh tắc đường và bụi bặm. Nhiều năm qua, các tuyến đường, khu vực như Phạm Văn Đồng, Giải Phóng, Trần Duy Hưng, Minh Khai, Nguyễn Trãi, các khu vực Ngã Tư Vọng, Nhổn, Ba La, đường Quang Trung (quận Hà Đông)… vẫn được “phong” là nơi khói bụi nặng nhất, ngột ngạt bậc nhất, hành dân nhiều nhất. Qua những đoạn đường này, hầu như ai cũng phải đeo khẩu trang kín mít. Người không đeo khẩu trang, kính mắt thì chỉ mở một mắt hoặc có lúc nhắm cả hai mắt, tay bịt miệng và mũi mau chóng vượt qua vòng khói bụi bủa vây; thậm chí có những đôi chở nhau, người đằng sau dùng tay che mũi và miệng cho người cầm lái. Kinh sợ hơn, tại những nơi đang tập trung nhiều công trình xây dựng dở dang này, không ít phương tiện chở vật liệu và phế thải xây dựng quá tải, đi đến đâu là rơi vãi đến đó, thậm chí rơi cả vào đầu người đi đường. Nhiều hộ gia đình ở mặt đường nhiều bụi luôn phải dùng vòi bơm phụt nước ra đường để mỗi khi các phương tiện đi qua đỡ cuốn bụi.
TS. Nguyễn Duy Bảo - nguyên Viện trưởng Viện Y học lao động và Vệ sinh môi trường cho biết, tỷ lệ mắc các bệnh đường hô hấp của người dân sống cạnh nút giao thông, đường giao thông bị ô nhiễm không khí cao hơn nhiều những vùng khác. Ông Bảo chỉ ra: “Sống trong vùng ô nhiễm, người dân không chỉ bị tiếng ồn hành hạ, khó khăn trong sinh hoạt mà còn bị các triệu chứng ho có đờm, viêm họng, chảy nước mũi. Ngoài ra, họ cũng bị mắc bệnh về tim mạch cao hơn gấp đôi vùng dân cư khác…”.
Nhiều bác sĩ cho rằng, sống và làm việc trong môi trường không khí ô nhiễm sẽ mắc các bệnh về đường hô hấp và bị trầm trọng thêm các bệnh về tim mạch cũng như các bệnh về thần kinh. Con người hít thở lâu dài các khí và bụi độc hại trong không khí có thể bị bệnh ung thư, các bệnh hiểm nghèo và dẫn đến tử vong sớm. Hít thở lâu dài không khí có bụi silic thì sẽ bị bệnh bụi phổi. Hạt bụi càng nhỏ bé càng đi sâu vào các phế nang của phổi và càng có tác dụng xấu đối với hệ thống hô hấp của con người, đồng thời càng gây tác động xấu đối với sức khỏe con người.
Ngột ngạt trong màn bụi bẩn.
Kết hợp nhiều giải pháp
Thời gian qua, một số thông tin theo liệu quan trắc thu được tại trạm quan trắc môi trường không khí tự động liên tục của Trung tâm Quan trắc môi trường thuộc Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) đặt tại vị trí nhà 556 Nguyễn Văn Cừ, quận Long Biên có cảnh báo ô nhiễm không khí và qua quan trắc phát hiện thủy ngân có trong không khí. Từ đó, kết luận ô nhiễm môi trường không khí của Hà Nội ở mức nguy hiểm là không chính xác. Do số liệu quan trắc được nêu ra có tính chất cá biệt (chỉ có trạm quan trắc tự động tại 01 địa điểm ở Nguyễn Văn Cừ). Số liệu quan trắc của trạm này chỉ có giá trị tại khu vực xung quanh vị trí đặt trạm, không thể là cơ sở để đánh giá chất lượng không khí xung quanh của toàn bộ Hà Nội nói chung. Song, nói gì thì nói, đó cũng là điều cần các cơ quan chức năng phải rốt ráo hơn nữa trong kiểm soát ô nhiễm.
Ô nhiễm không khí đã được đặt ra ở nhiều cuộc hội thảo nhưng xem ra Hà Nội vẫn đang rất khó khăn và lúng túng trong việc xử lý căn bệnh trầm kha này. Rất nhiều diễn đàn cho rằng, với tốc độ đô thị hóa như hiện nay, Hà Nội như một công trường đang xây dựng dở dang và là một trong những thành phố ô nhiễm không khí trầm trọng. Thêm nữa, diện tích cây xanh ở Hà Nội cũng đang bị thu hẹp từng ngày, nhà cao tầng với những khối bê tông to tướng lạnh lùng mọc lên ngày càng nhiều và làm tăng thêm sự ngột ngạt cho cảnh quan, môi trường.
Để giải quyết các vấn đề ô nhiễm, UBND TP. Hà Nội đang xem xét để ban hành kế hoạch chống ồn, bụi trên địa bàn với rất nhiều mục tiêu như ngăn ngừa, kiểm soát, xử lý, giảm phát sinh các nguồn gây ô nhiễm không khí; đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng kỹ thuật về môi trường; tiếp tục cải thiện chất lượng môi trường sống của người dân hướng tới phát triển bền vững. Cùng với đó, thành phố cũng đặt ra những nhiệm vụ cụ thể như hoàn chỉnh hệ thống chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường không khí; giảm nguồn phát sinh bụi, phát tán bụi...
Cụ thể một số giải pháp như sau: Tiếp tục hoàn chỉnh hệ thống chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường không khí; xây dựng cơ chế lồng ghép các yêu cầu bảo vệ môi trường không khí vào quy hoạch phát triển Thủ đô và khu công nghiệp; xây dựng và ban hành phí bảo vệ môi trường đối với khí thải.
Tiếp theo, thành phố cũng ưu tiên đầu tư hoàn thiện hệ thống quan trắc môi trường không khí, đặc biệt là hệ thống quan trắc không khí tự động cố định theo quy hoạch được duyệt; đẩy mạnh hoạt động quan trắc, kiểm kê khí thải, kiểm soát môi trường không khí. Đầu tháng 4 vừa qua, UBND TP. Hà Nội đã ký kết thỏa thuận với Đại sứ quán Pháp về chương trình quản lý chất lượng không khí trên địa bàn TP. Hà Nội trong đó hỗ trợ Hà Nội lắp đặt hệ thống quan trắc môi trường không khí trên địa bàn Thủ đô theo nguồn vốn ODA của Chính phủ Pháp.
Thêm nữa, Hà Nội cũng tăng cường các hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ trong lĩnh vực môi trường không khí, các ảnh hưởng của ô nhiễm không khí đến con người, phát triển kinh tế - xã hội đề ra các biện pháp phù hợp nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và sự phát triển bền vững của thành phố.
Tuy nhiên, việc thực hiện kế hoạch là một quá trình liên tục, lâu dài, liên quan tới cộng đồng và phải áp dụng nhiều giải pháp tổng hợp về truyền thông, cơ chế chính sách, cải tiến công nghệ, quy hoạch. Đặc biệt, cần phải có sự chung tay của cộng đồng, ý thức của người dân. Có như vậy mới hy vọng giảm ô nhiễm không khí ở Hà Nội.