Đối với hầu hết phụ nữ, sinh con là một trải nghiệm tích cực, sự ra đời của một đứa trẻ được chào đón với niềm hân hoan và sung sướng. Tuy nhiên, sinh con được xem như là một cuộc vượt cạn gian nan, một gánh nặng đối với người phụ nữ gây ra nhiều biến đổi về tâm sinh lý. Một trong những biến đổi liên quan đến sức khỏe tâm thần là trầm cảm sau sinh (TCSS).
TCSS không chỉ có một nguyên nhân riêng lẻ để giải thích việc phát sinh bệnh mà là sự kết hợp của 3 yếu tố sinh học, tâm lý, xã hội.
Về sinh học: Sự thay đổi về lượng hormon sau khi sinh bao gồm: estrogen, progesteron, prolactin - tác nhân có thể gây ra những rối loạn tâm thần ở sản phụ; giảm thể tích máu, thay đổi sự chuyển hóa trong cơ thể dẫn đến sự mệt mỏi, thay đổi cảm xúc.
Yếu tố sản khoa: Sinh sớm, sinh khó phải can thiệp, tai biến sản khoa...; làm việc quá sức với vai trò trách nhiệm của người mẹ để đáp ứng nhu cầu ăn ngủ của bé, dẫn đến rối loạn nhịp sinh học.
Yếu tố tâm lý: Tâm trạng phiền muộn, lo âu trước, trong thai kỳ; mang thai ngoài ý muốn; hôn nhân không hạnh phúc, ly dị, ly thân; tiền sử trầm cảm trước, trong thai kỳ; nhân cách mẹ quá nhạy cảm.
Yếu tố liên quan gia đình, xã hội: Mất việc làm, di chuyển chỗ ở; kinh tế khó khăn; thiếu sự hỗ trợ của chồng và gia đình; đứa trẻ quấy khóc nhiều; giới tính của đứa trẻ.
TS.BS. Lã Thị Bưởi
Xem tiếp kỳ sau: 3 Biểu hiện “tố” trầm cảm sau sinh
vào thứ 4 ngày 10/6/2015
Lời khuyên của thầy thuốc
Những trường hợp nhẹ và vừa có thể điều trị bằng tâm lý, tạo môi trường hòa thuận, ấm áp, an toàn cho sản phụ, cần giúp bà mẹ chăm sóc em bé ngày và đêm trong tháng đầu. Hãy nói để họ thấy rằng bản năng chăm sóc con nhỏ đã có sẵn ở mỗi người mẹ, nhất là các bà mẹ mới sinh con đầu lòng để giảm bớt tâm lý căng thẳng cho bà mẹ, tạo cơ hội thuận lợi tối đa để bà mẹ được nghỉ ngơi lấy lại sự cân bằng về thể chất và tâm thần.
Mức độ trung bình TCSS: Tư vấn cho người mẹ và gia đình hiểu đây là trầm cảm của rối loạn cảm xúc thường gặp ở bà mẹ sau sinh, điều trị được và không gây hại lâu dài đến người mẹ và đứa trẻ. Yêu cầu chồng và người thân giúp đỡ bà mẹ chăm sóc đứa trẻ ngày và đêm. Trò chuyện với người mẹ thường xuyên để họ bớt căng thẳng, lo lắng, buồn phiền. Hướng dẫn mẹ bài tập thở khi căng thẳng (2 lần/ngày, mỗi lần 10 phút). Đảm bảo người mẹ được nghỉ ngơi và ăn uống đầy đủ.
Trường hợp nặng, cần sử dụng thuốc, thuốc phải được cân nhắc thận trọng bởi bác sĩ chuyên khoa tâm thần chỉ định. Tuyệt đối không được tự động mua thuốc uống sẽ rất nguy hiểm vì tất cả các thuốc điều trị trầm cảm đều được thải trừ một phần qua sữa mẹ và ảnh hưởng đến con. Ở những nơi không có bác sĩ tâm thần, cần được tư vấn qua điện thoại để được giúp đỡ.
Để phòng tránh, cần tạo tâm lý thoải mái trong thai kỳ, người mẹ cần được cung cấp thông tin về chăm sóc thai sản và chăm sóc trẻ sau sinh tại các trung tâm; khám thai định kỳ đều đặn; tâm sự với bạn bè, người thân để học hỏi kinh nghiệm; chuẩn bị tốt mọi điều kiện, phương tiện để đón em bé ra đời; ăn, ngủ, nghỉ ngơi hợp lý.
Về phía gia đình, cần quan tâm chăm sóc toàn diện về thể chất và tâm lý, tránh gây sức ép cho người mẹ, tránh tình trạng quá quan tâm đến chăm sóc trẻ và lơi là việc chăm sóc mẹ khiến họ thấy tủi thân, thấy mình cô đơn, bị bỏ rơi, buồn chán và dễ lâm vào tình trạng trầm cảm.
