Tủy sống cổ có thể bị chèn ép do các loại bệnh lý khác nhau gây tổn thương tủy sống mạn tính. Bệnh gây tê các ngón tay, mất các cử động khéo léo của bàn và ngón tay, nặng hơn là liệt vận động tứ chi, rối loạn tiểu tiện, đại tiện…ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
Đối tượng nguy cơ dễ bị chèn ép đốt sống cổ
Những người bị các bệnh ở cột sống cổ dễ bị chèn ép đốt sống cổ với nguyên nhân thường gặp nhiều ít theo thứ tự như sau: thoát vị đĩa đệm cột sống cổ, thoái hóa cột sống cổ, cốt hóa dây chằng dọc sau, cốt hóa dây chằng vàng. Bệnh nhân bị bướu ống sống, cột sống cổ hẹp di động nhiều cũng là các nguyên nhân gây chèn ép tủy sống cổ. Thoát vị đĩa đệm thường gặp ở những người trong độ tuổi từ 40 – 50. Thoái hóa đĩa đệm thường gặp trong độ tuổi cao hơn là từ 50 – 60 tuổi. Cốt hóa dây chằng dọc sau hoặc dây chằng vàng gặp ít hơn ở những người trên 50 tuổi, trong đó có người chỉ bị một bệnh, nhưng cũng có người bị nhiều bệnh phối hợp cùng lúc mà gây chèn ép đốt sống cổ. Tuy nhiên, có nhiều người dù được phát hiện trên phim chụp Xquang hay chụp cắt lớp (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) bị các tổn thương nói trên nhưng họ vẫn không bị chèn ép đốt sống cổ.
Sơ đồ thần kinh ở cổ chi phối chi trên.
Dấu hiệu phát hiện bệnh
Một người bị chèn ép đốt sống cổ thường thấy các dấu hiệu như sau: tê các ngón tay, trong đó hay gặp lần lượt là: bị tê hai ngón thứ tư và thứ năm; tê ba ngón: cái, trỏ, giữa; tê cả năm ngón của bàn tay. Biểu hiện tê thường thấy ở cả ngón tay phía mu tay và phía lòng bàn tay. Bệnh nhân thường mô tả triệu chứng là tê từ vai lan xuống cánh tay, cẳng tay, bàn tay và đến các ngón tay; tê thân mình; tê cẳng bàn chân; mất cử động khéo léo các ngón tay như khó cầm đũa gắp thức ăn; lúc đầu cầm muỗng dễ hơn cầm đũa nhưng dần dần cũng khó khăn; chữ ký hay chữ viết xấu dần; trở nên vụng về khi cài cúc áo, sau đó cài cúc áo rất khó khăn. Về vận động: bệnh nhân thấy cánh tay, cẳng tay, bàn tay yếu dần với biểu hiện không cầm nắm được đồ vật, khó cử động cổ tay, khó sấp ngửa cẳng tay, gập duỗi cẳng tay yếu dần; bắt tay người khác lỏng lẻo... Các triệu chứng này do liệt vận động một phần ở cả hai tay. Bệnh nhân có dáng đi kiểu co giật do liệt vận động hai chân: hai chân yếu dần, đi lại khó khăn hơn trên đường bằng phẳng; khi bệnh diễn biến nặng, bệnh nhân không thể lên xuống cầu thang một mình, không đi xa được. Cuối cùng, bệnh nhân bị rối loạn đại tiện, rối loạn tiểu tiện mà nặng nhất là bí tiểu. Bác sĩ khám thấy rõ các triệu chứng trên, phát hiện được các hội chứng tháp tứ chi với các dấu hiệu Hoffmann, Babinski dương tính, tăng phản xạ gối, gót. Chẩn đoán hình ảnh như Xquang, chụp cắt lớp (CT), chụp cộng hưởng từ thấy các tổn thương bệnh lý ở cột sống cổ.
Vấn đề điều trị và phòng bệnh
Một bệnh nhân được phát hiện bệnh lý chèn ép tủy không phải lúc nào cũng phải phẫu thuật. Nếu bệnh nhân có tê nhẹ, các triệu chứng liệt vận động chưa xuất hiện, tủy sống trong giai đoạn sớm bị kích thích thì phải cẩn thận trong chỉ định mổ. Bệnh nhân có thể được điều trị bảo tồn như tập các bài tập tránh tư thế sai, tránh kéo tạ cổ, tránh tập mạnh cổ, tránh cúi xoay cổ hay ngửa xoay cổ, tránh ngửa cổ quá mức…
Bệnh nhân có thể được hướng dẫn tập cơ vùng cổ nhẹ nhàng với sự giám sát của chuyên viên phục hồi chức năng. Phẫu thuật điều trị được chỉ định trong các trường hợp: có các triệu chứng liệt vận động, nhất là khi thấy có chèn ép trung tâm, bệnh lý tủy sống cổ mạn tính kèm theo các bệnh nặng khác của tuổi già. Phẫu thuật thường làm là: cắt đĩa sống và hàn liên thân đốt bằng xương ghép, bằng nêm nhựa tổng hợp kèm theo nẹp kim loại cố định vững cột sống cổ. Nẹp kim loại được dùng để hàn xương sống cổ để tránh khớp giả, tái phát.
So với phẫu thuật tạo hình bảng sống theo phương pháp Nhật Bản Kurokawa hay Itoh, phẫu thuật tạo hình bảng sống kiểu Việt Nam (phẫu thuật VVT) được áp dụng từ hơn nhiều năm nay có kết quả tương đương nhưng có ưu điểm là ít hay không có biến chứng đau cổ hay mỏi cổ như hai phẫu thuật trên do ít tàn phá mô mềm và xương hơn.
Biện pháp phòng bệnh hiệu quả: thực hiện khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần nhằm phát hiện và điều trị tích cực các bệnh gây tổn thương đốt sống cổ như thoát vị đĩa đệm, thoái hóa cột sống, cốt hóa dây chằng dọc sau và dây chằng vàng. Việc tầm soát bệnh cần thực hiện chặt chẽ đối với những người từ 40 tuổi trở lên. Đối với mọi người, cần tập thể dục đều đặn kết hợp với chế độ ăn tăng cường các loại thức ăn chứa nhiều chất canxi như tôm, cua, cá, xương hầm nhừ… để phòng tránh bệnh loãng xương. Những người lao động cần tránh dùng đầu đội nặng để bảo vệ cột sống cổ, tránh các nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm, tổn thương đốt sống cổ.
BS. Trần Văn Phong