Lợi ích, nguy cơ của việc sàng lọc ung thư phổi
Theo PGS.TS Phan Thu Phương - Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, ung thư phổi là căn bệnh ung thư thường gặp trên thế giới. Theo thống kê của năm 2020, tỉ lệ ung thư phổi ở nam giới đứng đầu trong các loại ung thư là 17,3%, còn ở nữ giới ung thư phổi chiếm 8,4%, xếp thứ 2 sau ung thư vú.
Tại Việt Nam, tỉ lệ ung thư phổi xếp hàng thứ 2 ở cả hai giới. Ung thư phổi tiên lượng nặng, thường phát hiện ở giai đoạn muộn, chỉ khoảng 15% phát hiện giai đoạn sớm. Chính vì vậy tầm soát ung thư phổi là một vấn đề hết sức quan trọng.
Chuyên gia hô hấp cho rằng, điều quan trọng trước khi sàng lọc là tư vấn người bệnh bỏ hút thuốc nếu đang hút và được bác sĩ giải thích lợi ích, nguy cơ, giá trị của việc sàng lọc với chụp cắt lớp vi tính lồng ngực liều thấp.
Việc sàng lọc ung thư phổi sẽ giảm tỉ lệ tử vong do ung thư phổi; chất lượng cuộc sống được cải thiện nhờ việc sàng lọc và phát hiện sớm ung thư. Ngoài ra, có thể phát hiện bệnh lý khác ngoài ung thư phổi như giãn phế nang trong COPD, vôi hóa động mạch vành, phình động mạch chủ…
Ung thư phổi là căn bệnh ung thư hay gặp. Ảnh minh họa.
Tuy nhiên, việc sàng lọc ung thư phổi cũng có những nguy cơ nhất định như: Tỉ lệ nhỏ dương tính giả dẫn đến các xét nghiệm, thăm dò xâm lấn không cần thiết thậm chí phẫu thuật. Ảnh hưởng chi phí, chất lượng cuộc sống, tinh thần của đối tượng. Kết quả âm tính giả có thể trì hoãn chẩn đoán điều trị. Kết quả không xác định có thể dẫn đến các thăm dò khác; phơi nhiễm phóng xạ...
Đối tượng cần sàng lọc ung thư phổi
PGS. Phương cho biết, trên thế giới đã đưa ra nhiều khuyến cáo về đối tượng sàng lọc ung thư phổi và có thay đổi, cập nhật qua các năm.
Hiệp hội ung thư Hoa Kỳ (ACS) đưa ra khuyến cáo sàng lọc ung thư phổi lần đầu vào năm 2013 và có cập nhật vào năm 2018. Tầm soát hằng năm với các đối tượng sau:
- Tuổi 50 - 80 tuổi, có sức khỏe tốt
- Hiện đang hút thuốc hoặc đã bỏ thuốc dưới 15 năm
- Hút thuốc > 20 bao/năm
Hiệp hội lồng ngực Hoa Kỳ (ACCP) khuyến cáo về đối tượng cần sàng lọc ung thư phổi theo các nhóm nguy cơ:
- Nguy cơ cao: 55 - 77 tuổi, hút thuốc 30 bao/năm, đang hút hoặc bỏ thuốc dưới 15 năm khuyến cáo chụp cắt lớp vi tính lồng ngực liều thấp hằng năm.
- Có nguy cơ: 50 - 80 tuổi, hút thuốc lá 20 bao/năm, đang hút hoặc bỏ thuốc dưới 15 năm gợi ý chụp cắt lớp vi tính lồng ngực liều thấp hằng năm.
- Nguy cơ thấp: không thuộc hai trường hợp trên, tùy từng trường hợp cụ thể.
Mạng lưới ung thư quốc gia Hoa Kỳ (NCCN) năm 2018 cũng đưa ra khuyến cáo về đối tượng cần sàng lọc ung thư phổi thông qua đánh giá nguy cơ. Các yếu tố nguy cơ bao gồm:
- Tiền sử hút thuốc lá
- Phơi nhiễm radon
- Phơi nhiễm nghề nghiệp
- Tiền sử ung thư
- Tiền sử gia đình ung thư phổi ở thế hệ thứ nhất
- COPD hoặc xơ phổi
- Hút thuốc lá thụ động
Qua đó, chia làm ba nhóm nguy cơ:
- Nguy cơ cao:
- 55 - 74 tuổi, hút thuốc lá ≥ 30 bao/năm, bỏ thuốc lá dưới 15 năm
- Trên 50 tuổi, hút thuốc lá ≥ 20 bao/năm, thêm vào các yếu tố nguy cơ khác ngoài hút thuốc lá thụ động
- Nguy cơ trung bình:
- Tuổi ≥ 50, hút thuốc lá ≥ 20 bao/năm hoặc hút thuốc lá thụ động, không có yếu tố nguy cơ nào khác.
- Nguy cơ thấp
- Tuổi < 50 và/hoặc hút thuốc lá < 20 bao/năm
Nhóm nguy cơ cao sẽ được thảo luận bởi bác sĩ, bệnh nhân về lợi ích và nguy cơ để đưa ra quyết định sàng lọc. Nhóm nguy cơ trung bình, thấp không được khuyến cáo sàng lọc ung thư phổi.
Vào tháng 7/2022, NCCN dựa vào các nghiên cứu RCT đưa ra bản cập nhật khuyến cáo mới nhất về sàng lọc ung thư phổi, cụ thể chia làm hai nhóm đối tượng:
- Nguy cơ cao: Đối tượng tuổi ≥ 50 và hút thuốc lá ≥ 20 bao/năm, khuyến cáo sàng lọc ung thư phổi.
- Nguy cơ thấp: tuổi < 50 và/hoặc hút thuốc < 20 bao/năm thì việc sàng lọc không được khuyến cáo.
