Acid folic còn được gọi là vitamin B9, hay vitamin Bc, là một trong các vitamin cần thiết đối với cơ thể được xếp vào nhóm B, có đặc tính tan trong nước, một trong những yếu tố quan trọng cần cho quá trình tạo hồng cầu. Và đặc biệt là vai trò phòng chống dị tật ống thần kinh thai nhi.
Acid folic có rộng rãi trong tự nhiên, nhưng với hàm lượng thấp. Nguồn thực phẩm chứa acid folic rất đa dạng, nhưng nó dễ bị phân hủy với số lượng lớn bởi nhiệt độ, ánh sáng mặt trời và trong quá trình chế biến nấu ăn. Nguyên nhân và điều kiện phát triển thiếu acid folic ở người khá phức tạp, có thể là do lượng ăn vào không đủ, hoặc do rối loạn các quá trình hấp thu và đồng hóa nó, hoặc do sự có mặt các chất kháng acid folic, hoặc do nhu cầu cơ thể tăng lên (phụ nữ có thai, trẻ em đang bú...).
Acid folic cũng hoạt động dưới dạng các coenzym khác nhau và cùng với vitamin B12, nó cần cho quá trình tổng hợp DNA. Hậu quả của thiếu một trong hai loại vitamin này là tổng hợp không đủ DNA, dẫn đến hình thành các tế bào hồng cầu bất thường. Bệnh thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ ở trẻ em là do thiếu acid folic và vitamin B12. Bệnh thường gặp ở trẻ em từ 6 tháng đến 2 tuổi với triệu chứng giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu và thiếu máu. Bệnh do thiếu trực tiếp hay gián tiếp acid folic và vitamin B12. Ở người trưởng thành, thiếu acid folic có thể dẫn đến bệnh thiếu máu hồng cầu to, bị viêm miệng, viêm lưỡi hay tiêu chảy.
Chống dị tật ống thần kinh
 Tật nứt đốt sống ở trẻ sơ sinh do thiếu acid folic. |
Đặc biệt ở acid folic là có vai trò quan trọng trong cấu tạo và phát triển hệ thống thần kinh thai nhi. Trong thời kỳ có thai, nhu cầu về acid folic tăng lên rõ rệt. Do vậy, phụ nữ mang thai nếu thiếu acid folic sẽ ảnh hưởng đến cấu tạo, chức năng của hệ thần kinh, gây những khuyết tật tại ống thần kinh. Từ nhiều năm nay đã có nhiều bằng chứng chắc chắn rằng, những phụ nữ được uống acid folic trước và trong vòng 28 ngày đầu sau khi thụ thai sẽ làm giảm đáng kể nguy cơ đứa trẻ bị dị tật thần kinh. Khi có thai, thực phẩm thông thường trong chế độ ăn hàng ngày là không đủ cho nhu cầu của sản phụ. Nếu khẩu phần ăn của người mẹ trong giai đoạn mang thai bị thiếu acid folic, đặc biệt trong giai đoạn mới thụ thai sẽ ảnh hưởng đến quá trình tạo máu và phát triển của thai nhi với các biểu hiện: cân nặng sơ sinh thấp, dị tật ống thần kinh, ống thần kinh đóng không kín hoàn toàn dẫn đến nhiều bệnh lý của cơ thể như bại liệt, não úng thủy, thai chết lưu... Người ta đã tính mỗi năm trên thế giới có tới 400.000 trẻ em sinh ra có dị tật ống thần kinh. Nguyên nhân cụ thể gây ra dị tật ống thần kinh có liên quan đến cả yếu tố di truyền và môi trường, đồng thời liên quan tới vấn đề thiếu hụt acid folic.
Để phòng chống dị tật ống thần kinh ở thai nhi, ngoài việc các sản phụ cần ăn uống đa dạng nhiều loại thực phẩm đủ dinh dưỡng, còn cần bổ sung thêm acid folic hàng ngày, từ lúc bắt đầu có thai hoặc sớm hơn nữa càng tốt.
Nhu cầu bao nhiêu là đủ?
Acid folic là yếu tố vi lượng, nhu cầu bình thường của cơ thể chỉ đo tính bằng microgam (mcg), nhưng nếu ăn uống thiếu nó ắt sẽ sinh bệnh. Các loại rau có lá xanh thẫm, các loại đậu đỗ, mầm lúa mỳ, men bia rượu... đều có chứa acid folic. Acid folic có nhiều hơn trong các loại thực phẩm nguồn gốc động vật như gan gia súc, gia cầm, các loại thịt, sữa... Nhưng cần lưu ý, acid folic không bền vững với ánh sáng và nhiệt độ nên rất dễ bị hao hụt nhiều trong quá trình bảo quản, chế biến nấu ăn.
Các tài liệu đưa ra những con số khác nhau về nhu cầu acid folic hàng ngày của cơ thể. Tuy nhiên, theo khẩu phần dinh dưỡng khuyến khích (RDA) thì nhu cầu với người trưởng thành nam là 200mcg/ngày; nữ là 180mcg/ngày, nhưng với phụ nữ mang thai và cho con bú thì cần 400mcg/ngày. Để đảm bảo lượng acid folic khi có thai thì ngoài việc ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, sản phụ cần được bổ sung thêm viên thuốc acid folic bằng đường uống.
BS. Vũ Định