Kể từ khi phim Việt giờ vàng bắt đầu “chạy” trên Đài Truyền hình TP.HCM (HTV) vào tháng 5/2005, phim truyền hình (PTH) Việt không những ngày càng tăng nhanh về số lượng mà dường như đang dần hình thành những khu vực thị trường, thị phần riêng ở các nhà đài, nhà sản xuất. Liệu đó có phải là tín hiệu vui báo hiệu sự phát triển của PTH Việt?
Phía Nam: đề tài gia đình
Vài năm đầu, có thể thấy sự bung ra ồ ạt của các phim giải trí, loanh quanh với các cuộc tình tay ba, các mối quan hệ trong gia đình, nhất là những gia đình tái ngộ sau ly tán: Vòng xoáy tình yêu, Niềm đau chôn giấu, Mộng phù du… Sau đó, cùng với việc HTV mở rộng khung giờ vàng trên các kênh khác và sự tham gia hồ hởi của nhiều nhà sản xuất, PTH trên sóng ngày càng đa dạng thể loại, đề tài…
Mảng phim giải trí được coi là thế mạnh của các nhà sản xuất phía Nam. Vì vậy, khi Đài THVN mở rộng thêm khung giờ vàng trên kênh VTV1 với ý tưởng lúc đó là kênh VTV3 dành cho các phim giải trí và VTV1 chuyên các phim đề tài xã hội, nhiều hãng phim phía Nam bắt đầu tìm “cửa sóng” ở VTV: Cô gái xấu xí của Hãng phim Việt, Cô nàng bất đắc dĩ của Công ty Kiết Tường, Đại gia đình của hãng Phước Sang… Tuy nhiên, chỉ sau một thời gian ngắn kể từ khi mở thêm giờ vàng vào 21h trên VTV1, có thể do các phim đề tài xã hội không đủ cung hay do các phim dài tập quá (trên 100 tập) nên trên VTV1 lại phát các phim giải trí khác đan xen.
Trong tình thế nhiều đối tác cạnh tranh nên để có phim lên sóng, các nhà sản xuất đã cất công tìm đến những kịch bản lạ, đề tài mới. Đó cũng là cách để giữ chân khán giả trước màn hình, đồng thời củng cố uy tín của nhà sản xuất. Không hẹn mà gặp, năm nay, nhiều phim lên sóng HTV đều tập trung đề tài gia đình.
 Một cảnh trong phim Chủ tịch tỉnh. |
Chính luận: đặc sản phim Bắc?
Dòng phim về đề tài xã hội với những Ma làng, Luật đời, Chạy án… hay gần đây là Bí thư tỉnh ủy, Đầm lầy bạc… có thể coi là thế mạnh của phim do Trung tâm Sản xuất PTH - Đài THVN (VFC) sản xuất. Tuy nhiên, VTV cũng không thể chỉ “xài” một “món”. Sau khi không mấy thành công với dự án phim hài “Việt hóa” kịch bản nước ngoài Những người độc thân vui vẻ, VFC sắp cho lên sóng bộ phim tâm lý xã hội Cầu vồng tình yêu (78 tập, đạo diễn: Trọng Trinh và Hồng Sơn) trên cơ sở kịch bản của Hàn Quốc; bộ phim về hậu trường giới biểu diễn Tiếng hót chim họa mi (30 tập, đạo diễn Trịnh Lê Phong);...
Xác định mảng chính luận là thế mạnh, sau Bí thư tỉnh ủy, bộ phim Chủ tịch tỉnh (36 tập, đạo diễn Huy Thuần) do VFC sản xuất đang phát sóng trên VTV đụng đến những vấn đề tham nhũng trong xã hội hiện đại. Về xây dựng và phát triển nông thôn có Đi qua ngày giông bão (đạo diễn Đỗ Chí Hướng). Trở lại với câu chuyện đô thị, người xem có thể đón chờ Những công dân tập thể (36 tập, đạo diễn Vũ Trường Khoa). Chuyện phim xoay quanh những con người trong một khu tập thể đang xuống cấp trước thách thức và biến đổi từ quá trình đô thị hóa. Cùng dự kiến phát sóng trong năm 2012 là phim Cảnh sát hình sự - Chỉ còn lại tình yêu (30 tập), Mặt nạ da người (40 tập)…
Làn sóng phim Việt trên các đài truyền hình không những đem lại nhiều sự lựa chọn cho khán giả mà còn trở thành nguồn thu quảng cáo chủ yếu của các đài lớn. Tuy nhiên, sự phát triển của PTH chưa đến mức hình thành những thị phần và thị trường riêng biệt và rõ nét. Có thể thấy rõ điều đó khi ở VTV vẫn bị động về lịch phát sóng do có những phim bị… đổ. HTV cũng từng có thời gian như thế. Các nhà đài vẫn chờ nhà sản xuất đem kịch bản (hay đề cương) đến duyệt hay mang phim đến bán bản quyền chứ chưa hề thấy đài nào quy hoạch rõ ràng cần có những phim về đề tài nào hay tập trung vào mảng phim nào để các nhà sản xuất biết mà lo liệu. Đạo diễn, NSND. Khải Hưng có lần đưa ra gợi ý cần có những định hướng từ phía các đài về đề tài và quy mô sản xuất để các nhà làm phim xã hội hóa có thể chủ động đầu tư từ kịch bản đến tìm kiếm đội ngũ làm phim và kinh phí phù hợp. Gần đây, HTV mới hướng các nhà sản xuất làm các bộ phim về nông thôn, nông dân, đặc biệt là nghề và làng nghề. Nếu theo dõi phim trên HTV trong năm 2011, khán giả có thể thấy sự biến chuyển này. Còn trước đó, các nhà sản xuất vẫn tự dò dẫm.
 Một cảnh trong phim Chỉ còn lại tình yêu. |
Về phía các nhà sản xuất, ban đầu, phần đông nhận thấy lợi nhuận từ quảng cáo béo bở đổ vào các phim giải trí, lại thêm kinh phí đầu tư thường thấp hơn các phim đề tài khác nên thi nhau khai thác mảng phim này. Sau đó, từ hiệu ứng của Bí thư tỉnh ủy vừa mới “ẵm” giải Cánh diều vàng 2011 cho hạng mục phim truyền hình dài tập cách đây chưa lâu và Chủ tịch tỉnh đang phát sóng, không ít nhà sản xuất lại “chạy đua” sang tập trung khai thác đề tài chính luận.
Sự không chuyên nghiệp còn thể hiện ở việc không ít nhà sản xuất… liều, không biết mình biết ta. Có nhà sản xuất mới chân ướt chân ráo bước vào làm phim lại chọn ngay bộ kịch bản dã sử hay thấy phong trào phim lịch sử đang được các đài ưu ái liền bỏ tiền thuê biên kịch viết cả mấy chục tập về anh hùng ở địa phương rồi rầm rộ khởi quay. Có khi thấy phim hài đang thiếu vắng liền “xông vào” làm hài. Kết quả nhãn tiền đã thấy, từ “vụ” Anh chàng vượt thời gian cho đến Xin thề anh nói thật và danh sách này chưa hết, đó là hậu quả của những dự án dựa theo sự… dò dẫm và cảm nhận của nhà sản xuất.
Ở nhiều nước đã hình thành những ê-kíp sản xuất gắn với từng thể loại phim và dĩ nhiên, khi chuyên sâu hay đúng hơn là làm nhiều những phim cùng đề tài hay cùng bối cảnh quen thuộc khiến các ê-kíp này tích lũy được nhiều kinh nghiệm quý báu, ngày càng nâng cao chất lượng phim. Dĩ nhiên, một hãng có thể sản xuất nhiều loại phim nhưng họ thường xác định được thế mạnh trên thị trường khi cạnh tranh với các hãng khác. Việc triển khai các dự án phim lớn thường có sự điều tra, nghiên cứu kỹ lưỡng thị trường và thị hiếu người xem chứ không phải ngó nghiêng xem có quan hệ ở đài nào để tìm cửa sóng ở đài đó như nhiều nhà sản xuất ở nước ta.
Thị trường PTH ở nước ta còn là dấu hỏi lớn và những chuyện liên quan đến sản xuất, phát sóng PTH còn dài và còn “biết rồi khổ lắm”…