Lá trầu không từng hiện diện trong hầu hết các gia đình Việt Nam xưa, từ nghi lễ cưới hỏi, thờ cúng đến những bài thuốc dân gian trị ho, đau đầu, viêm nhiễm. Trong bối cảnh các sản phẩm thảo dược, y học tự nhiên ngày càng được quan tâm, việc nhìn nhận lá trầu không dưới góc độ khoa học, thận trọng cho thấy lá trầu không có nhiều tiềm năng với sức khỏe.
1. Giá trị dinh dưỡng của lá trầu không
Lá trầu không (tên khoa học Piper betel) thuộc chi Piper, là cây dây leo lâu năm, lá hình tim, sinh trưởng tốt ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trong đó có Việt Nam.
Giá trị dinh dưỡng của lá trầu không gồm: Nước: 85-90%; chất đạm: 3-3,5%; chất béo: 0,4-1%; khoáng chất: 2,3-3,3%; chất xơ: 2,3%; carbohydrate: 0,5-6,1%; kali: 1,1-4,6%; canxi: 0,2-0,5%; vitamin C: 0,005-0,01%; tinh dầu: 0,08-0,2%...
Đáng chú ý, tinh dầu và các hợp chất polyphenol trong lá trầu được xem là thành phần tạo nên nhiều tác dụng sinh học tiềm năng.
Các nghiên cứu tiền lâm sàng cho thấy lá trầu không có thể sở hữu một số đặc tính: Chống oxy hóa, ức chế vi nấm, hỗ trợ làm lành vết thương, có hoạt tính chống viêm, chống dị ứng, có tiềm năng bảo vệ tế bào trước một số tác nhân gây ung thư...
Tuy nhiên, phần lớn bằng chứng hiện nay mới dừng ở nghiên cứu trong phòng thí nghiệm hoặc trên động vật. Các tổ chức y tế lớn như WHO, NIH (Hoa Kỳ) đều nhấn mạnh thảo dược không thể thay thế điều trị y khoa chuẩn.
Lá trầu không từng hiện diện trong hầu hết các gia đình Việt Nam xưa, từ nghi lễ cưới hỏi, thờ cúng đến những bài thuốc dân gian trị ho, đau đầu, viêm nhiễm.
2. Công dụng tiềm năng của lá trầu không đối với sức khỏe
1. Hỗ trợ giảm đau đầu: Lá trầu không có khả năng giúp giảm đau đầu nhờ tác dụng làm mát và giảm đau tự nhiên, thường dùng bằng cách giã nát đắp lên thái dương hoặc đỉnh đầu, hoặc dùng để xông hơi giải cảm. Các hoạt chất trong lá trầu giúp thư giãn thần kinh, giảm căng thẳng và mang lại cảm giác dễ chịu, nhưng cần đi khám nếu đau đầu dữ dội hoặc kéo dài.
2. Tiềm năng hỗ trợ phòng chống ung thư: Một số nghiên cứu cho thấy chiết xuất lá trầu chứa các hợp chất phenolic có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư trong ống nghiệm. Tuy nhiên, tuyệt đối không hiểu nhầm lá trầu có thể điều trị ung thư. WHO khẳng định ung thư cần được điều trị bằng phác đồ y khoa chuẩn, thảo dược chỉ có thể đóng vai trò hỗ trợ nếu được bác sĩ cho phép.
3. Hỗ trợ điều trị nhiễm nấm: Lá trầu không có thể giúp điều trị nhiễm nấm vì chúng chứa một hợp chất hoạt tính sinh học gọi là hydroxychavicol (một loại polyphenol), có thể làm chậm sự phát triển của nấm. Chúng được sử dụng để điều trị nhiễm trùng da hoặc làm nước súc miệng cho nhiễm nấm miệng.
4. Hỗ trợ bảo vệ dạ dày: Lá trầu không có thể hỗ trợ điều trị loét dạ dày nhờ đặc tính bảo vệ của nó. Chất chống oxy hóa có thể tăng cường hoạt động của enzyme, có lợi cho vết loét. Chúng cũng có thể làm tăng chất nhầy trong niêm mạc. Tuy nhiên, chưa đủ bằng chứng lâm sàng để dùng thay thế thuốc điều trị loét dạ dày.
5. Tiềm năng hỗ trợ kiểm soát đường huyết: Lá trầu có thể có lợi ích cho sức khỏe đối với bệnh tiểu đường. Nghiên cứu trên chuột cho thấy lá trầu có thể làm giảm lượng đường trong máu. Tuy nhiên, cần có thêm các nghiên cứu để đánh giá tác dụng của lá trầu đối với bệnh tiểu đường.
NIH lưu ý, bệnh tiểu đường là bệnh mạn tính cần điều trị suốt đời, không tự ý dùng thảo dược thay thuốc.
Nghiên cứu cho thấy lá trầu có thể làm giảm lượng đường trong máu.
6. Hỗ trợ giảm phản ứng dị ứng: Lá trầu không có thể giúp điều trị dị ứng. Trong các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, chúng đã được thử nghiệm trên tế bào phổi người để xem tác dụng của chúng đối với các chất gây ra phản ứng dị ứng. Kết quả cho thấy lá trầu không có thể giúp giảm các chất gây ra các triệu chứng dị ứng này. Tuy nhiên, cần có thêm các nghiên cứu trên người để đánh giá tác dụng của lá trầu không đối với dị ứng. Nếu bạn bị dị ứng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
7. Hỗ trợ làm lành vết thương: Các nghiên cứu trên động vật cho thấy lá trầu có thể thúc đẩy quá trình biểu mô hóa, giúp vết thương nhanh lành hơn. Lưu ý, vết thương lớn, nhiễm trùng cần xử trí y tế ngay.
8. Hỗ trợ giảm táo bón: Trong y học cổ truyền, lá trầu từng được dùng hỗ trợ táo bón bằng đường đặt trực tràng (kết hợp dầu thầu dầu). Cách dùng này không nên tự ý áp dụng khi chưa có tư vấn chuyên môn.
3. Cách sử dụng lá trầu không phổ biến
- Nhai lá trầu (không kèm thuốc lá, hạn chế cau – vôi)
- Đun nước lá trầu để súc miệng hoặc rửa ngoài da...
Mayo Clinic khuyến cáo: Không nên sử dụng thảo dược kéo dài hoặc liều cao mà không có hướng dẫn y tế.
4. Tác dụng phụ và rủi ro cần lưu ý
Việc nhai trầu kèm cau, vôi, thuốc lá làm tăng nguy cơ:
- Gây nghiện
- Kích thích quá mức, đổ mồ hôi, chảy nước dãi
- Tăng nguy cơ tổn thương niêm mạc miệng
WHO đã xếp thói quen nhai trầu cau kèm thuốc lá vào nhóm yếu tố nguy cơ ung thư khoang miệng.
5. Những ai cần thận trọng khi dùng lá trầu không?
- Phụ nữ mang thai, cho con bú
- Trẻ em, người cao tuổi
- Người đang dùng thuốc điều trị bệnh mạn tính...
Hiện chưa có đủ dữ liệu về tương tác thuốc, vì vậy cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Lá trầu không là dược liệu quen thuộc, có nhiều tiềm năng sinh học đáng chú ý. Tuy nhiên, giá trị của lá trầu chỉ thực sự phát huy khi được sử dụng đúng cách, đúng đối tượng và không thay thế y học hiện đại. Hiểu đúng – dùng đúng chính là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe.
Mời độc giả xem thêm:
