8 nguy cơ gây ung thư miệng ít ai ngờ tới

Ung thư khoang miệng là một trong những loại ung thư phổ biến của vùng đầu mặt cổ, đứng hàng đầu về tỷ lệ mắc và tử vong nếu phát hiện muộn. Bệnh có thể xuất hiện ở nhiều vị trí trong miệng như môi, lưỡi, nướu, vòm miệng, sàn miệng hoặc niêm mạc má. Điều đáng nói là phần lớn các trường hợp ung thư khoang miệng có thể phòng ngừa được nếu loại bỏ hoặc kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ. Vậy những nguy cơ nào làm gia tăng khả năng mắc bệnh?

1. Thuốc lá – Thủ phạm hàng đầu gây ung thư khoang miệng

Không thể phủ nhận rằng thuốc lá là yếu tố nguy cơ lớn nhất gây ung thư khoang miệng. Hút thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lào hoặc nhai thuốc đều đưa vào cơ thể hàng nghìn chất hóa học độc hại, trong đó có hàng chục chất đã được chứng minh là gây ung thư (carcinogen). Khi tiếp xúc lâu dài với niêm mạc miệng, các chất này có thể làm tổn thương tế bào, gây đột biến gen và dẫn đến sự phát triển của các khối u ác tính.

Nguy hiểm hơn, nguy cơ mắc ung thư khoang miệng ở người hút thuốc tăng lên gấp 5–10 lần so với người không hút, và mức độ nguy hiểm tỉ lệ thuận với thời gian và số lượng thuốc lá tiêu thụ.

2. Rượu bia – Đồng phạm nguy hiểm khi đi cùng thuốc lá

Uống rượu nhiều cũng là một yếu tố nguy cơ độc lập, nhưng điều đáng lo ngại hơn là sự kết hợp giữa rượu và thuốc lá sẽ làm tăng nguy cơ mắc ung thư khoang miệng lên đến hàng chục lần. Rượu không chỉ trực tiếp gây tổn thương niêm mạc miệng mà còn làm tăng khả năng thẩm thấu của các chất gây ung thư có trong thuốc lá.

Thống kê cho thấy khoảng 70–80% bệnh nhân ung thư khoang miệng có tiền sử sử dụng rượu bia thường xuyên. Vì vậy, việc hạn chế cả hai thói quen này là điều kiện tiên quyết để phòng bệnh hiệu quả.

3. Virus HPV – "Thủ phạm thời hiện đại"

Trong những năm gần đây, virus HPV (Human Papillomavirus), đặc biệt là tuýp 16, đang được xem là nguyên nhân ngày càng phổ biến của ung thư khoang miệng và họng. Loại virus này lây truyền qua đường tình dục, bao gồm quan hệ bằng miệng (oral sex), và có thể tồn tại lâu dài trong các tế bào niêm mạc mà không gây triệu chứng rõ ràng.

Các nghiên cứu cho thấy ung thư liên quan đến HPV thường gặp ở người trẻ tuổi, không hút thuốc hoặc uống rượu, đặc biệt là nam giới. Việc tiêm vắc xin phòng HPV và thực hành quan hệ tình dục an toàn là những biện pháp cần thiết để giảm nguy cơ mắc bệnh.

4. Vệ sinh răng miệng kém và kích thích cơ học kéo dài

Một yếu tố ít được chú ý nhưng không kém phần quan trọng là vệ sinh răng miệng kém. Viêm nướu, sâu răng không điều trị, tích tụ mảng bám hoặc cao răng kéo dài có thể dẫn đến viêm mạn tính niêm mạc miệng, tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển bất thường của tế bào.

Bên cạnh đó, những kích thích cơ học kéo dài như răng giả không đúng kích thước, răng gãy vỡ sắc nhọn, hoặc miếng trám răng cấn vào niêm mạc cũng có thể gây tổn thương niêm mạc mãn tính, là tiền đề dẫn đến ung thư.

5. Chế độ dinh dưỡng thiếu hụt chất chống oxy hóa

Chế độ ăn nghèo dinh dưỡng, đặc biệt là thiếu hụt các vitamin A, C, E và khoáng chất như selen, kẽm… làm giảm khả năng bảo vệ của tế bào trước các gốc tự do – một trong những yếu tố thúc đẩy quá trình ung thư hóa. Người ăn ít rau xanh, trái cây tươi và thường xuyên tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn, thịt nướng, chiên xào… có nguy cơ cao hơn.

Một chế độ ăn đa dạng, giàu vitamin và chất chống oxy hóa từ thực phẩm tự nhiên là yếu tố quan trọng giúp bảo vệ khoang miệng khỏi tổn thương.

6. Tia cực tím – mối nguy hiểm với đôi môi

Tiếp xúc kéo dài với ánh nắng mặt trời, đặc biệt là tia UV, có thể làm tăng nguy cơ ung thư môi – một dạng ung thư khoang miệng phổ biến ở những người làm việc ngoài trời như nông dân, ngư dân, công nhân công trình... Việc không sử dụng các biện pháp bảo vệ như đội nón rộng vành, dùng kem chống nắng môi làm tăng nguy cơ ung thư môi, đặc biệt là môi dưới.

7. Tiền sử tổn thương tiền ung thư

Một số tổn thương trong miệng được xem là tiền ung thư, nghĩa là có khả năng chuyển thành ung thư nếu không điều trị hoặc theo dõi đúng cách. Các tổn thương phổ biến gồm:

• Bạch sản (leukoplakia): mảng trắng dai dẳng không bong tróc.
• Hồng sản (erythroplakia): mảng đỏ dễ chảy máu.
• Lichen phẳng dạng loét, loét lâu lành trong miệng.
• Việc phát hiện sớm và sinh thiết các tổn thương nghi ngờ sẽ giúp ngăn chặn tiến trình từ tổn thương tiền ung thư sang ung thư thực sự.

8. Suy giảm miễn dịch và yếu tố di truyền

Những người có hệ miễn dịch yếu như bệnh nhân HIV/AIDS, người sau ghép tạng hoặc đang điều trị thuốc ức chế miễn dịch có nguy cơ mắc ung thư cao hơn do cơ thể không đủ khả năng tiêu diệt các tế bào bất thường. Ngoài ra, yếu tố di truyền trong một số trường hợp cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Chủ động phòng ngừa là chìa khóa

Ung thư khoang miệng hoàn toàn có thể phòng tránh nếu chúng ta nhận diện đúng và kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ. Việc từ bỏ thuốc lá, hạn chế rượu, duy trì vệ sinh răng miệng tốt, ăn uống lành mạnh và tiêm phòng HPV là những hành động cụ thể mỗi người có thể thực hiện. Ngoài ra, việc khám răng định kỳ và tự kiểm tra các tổn thương bất thường trong miệng giúp phát hiện sớm và nâng cao khả năng điều trị thành công.

Nếu bạn thấy có vết loét miệng dai dẳng, chảy máu không rõ nguyên nhân, khó cử động lưỡi, hoặc nổi hạch cổ không đau kéo dài – hãy đi khám bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng hoặc răng hàm mặt để được kiểm tra kịp thời. Phát hiện sớm là yếu tố quan trọng nhất giúp người bệnh có cơ hội sống khỏe mạnh sau điều trị.

Nghiên cứu gây sốc phát hiện đồ uống phổ biến có thể gây ung thư khoang miệng

SKĐS - Ung thư khoang miệng đang gia tăng báo động ở người trẻ, đặc biệt là phụ nữ và thủ phạm không ngờ tới nằm ngay trong ly nước ngọt nhiều người ưa chuộng.