Theo ĐBQH Nguyễn Thị Lan - Đoàn ĐBQH TP Hà Nội, các sửa đổi trong Điều 11 của Luật Thú y lần này là điểm nhấn đáng chú ý khi đã làm rõ hơn trách nhiệm của Bộ NN&MT trong việc ban hành quy chuẩn kỹ thuật, dự báo và cảnh báo dịch bệnh cũng như thống kê thiệt hại.
Đồng thời, dự thảo Luật mạnh dạn phân cấp cho địa phương trong quản lý thú y, kiểm dịch, kiểm soát giết mổ và quản lý thuốc thú y. Đây là bước tiếp cận phù hợp với thông lệ quốc tế trong quản lý dịch bệnh theo chuỗi giá trị "từ trang trại đến bàn ăn".
Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều dịch bệnh nguy hiểm như cúm gia cầm, dịch tả lợn châu Phi, lở mồm long móng, viêm da nổi cục cùng các bệnh mới nổi vẫn tiềm ẩn nguy cơ bùng phát mạnh, gây ảnh hưởng lớn tới kinh tế và sức khỏe nhân dân.
ĐBQH Nguyễn Thị Lan - Đoàn ĐBQH TP Hà Nội.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Thú y Thế giới (WOAH), khoảng 70% bệnh truyền nhiễm mới nổi ở người có nguồn gốc từ động vật. Các đại dịch như SARS, MERS, H5N1, H7N9, Ebola… là những minh chứng rõ nét. Điều này khẳng định kiểm soát dịch bệnh động vật chính là tuyến phòng thủ đầu tiên của y tế công cộng.
Song song đó, thách thức về kháng kháng sinh gia tăng nhanh chóng. Hiện có hơn 100 hoạt chất kháng sinh được sử dụng trong chăn nuôi; tại nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam, lĩnh vực này chiếm tới 60–70% tổng lượng kháng sinh tiêu thụ hằng năm. Việc sử dụng kháng sinh không đúng cách khiến vi khuẩn kháng thuốc lan sang người qua thực phẩm và môi trường. WHO coi kháng kháng sinh là một trong 10 mối đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe toàn cầu.
Không chỉ tác động đến sức khỏe, dịch bệnh động vật còn gây thiệt hại kinh tế nặng nề do chi phí tiêu hủy, tái đàn và sụt giảm sản xuất, đe dọa an ninh lương thực. "Đầu tư cho phòng bệnh và hệ thống thú y chính là đầu tư cho ổn định kinh tế và phát triển", đại biểu nhấn mạnh.
Trước bối cảnh đó, cộng đồng quốc tế thúc đẩy mô hình "Một sức khỏe" (One Health), coi sức khỏe con người gắn chặt với sức khỏe động vật và môi trường. Đây cũng là tinh thần xuyên suốt Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị về củng cố y tế dự phòng, tăng cường phát hiện và cảnh báo sớm dịch bệnh.
ĐBQH tham dự Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV.
Ở Việt Nam, mạng lưới thú y cơ sở vẫn còn chưa đồng đều, năng lực giám sát xét nghiệm hạn chế, trong khi nguy cơ vi khuẩn kháng thuốc lan từ chăn nuôi sang người ngày càng rõ rệt. Bài học từ dịch tả lợn châu Phi và cúm gia cầm tiếp tục cho thấy: Hệ thống thú y mạnh thì khả năng kiểm soát dịch bệnh càng hiệu quả.
Từ những phân tích trên, đại biểu đề nghị Điều 11 cần nhấn mạnh yêu cầu tăng cường năng lực hệ thống thú y; hoàn thiện các hoạt động giám sát, cảnh báo, kiểm nghiệm; siết chặt kiểm soát sử dụng thuốc thú y và kháng sinh; đồng thời thúc đẩy kết nối giữa thú y – y tế – môi trường theo mô hình Một sức khỏe. Đây không chỉ là nhiệm vụ của ngành nông nghiệp mà còn góp phần trực tiếp bảo vệ sức khỏe nhân dân, nâng cao khả năng ứng phó dịch bệnh quốc gia.
Từ góc độ xây dựng chính sách, đại biểu Nguyễn Thị Lan kiến nghị làm rõ thêm một số nội dung kỹ thuật quan trọng để đảm bảo tính khả thi:
Thứ nhất, cần quy định yêu cầu năng lực tối thiểu của thú y cơ sở và chuẩn hóa hệ thống đào tạo thú y. Dù theo mô hình tổ chức nào, các cấp chính quyền, đặc biệt cấp tỉnh và cấp xã, phải có đủ nhân lực, đủ năng lực phát hiện sớm và xử lý dịch bệnh kịp thời theo khuyến nghị quốc tế.
Thứ hai, bổ sung nguyên tắc huy động nguồn lực KHCN trong nước, bao gồm các viện nghiên cứu, trường đại học, phòng thí nghiệm đạt chuẩn tham gia giám sát và đánh giá rủi ro dịch bệnh. Đây là lực lượng nòng cốt ở nhiều quốc gia nhưng tại Việt Nam chưa được xem là một cấu phần của hệ thống thú y quốc gia.
Thứ ba, đối với phân cấp cấp và gia hạn chứng chỉ hành nghề thú y, cần ban hành bộ tiêu chí và quy trình thống nhất toàn quốc để đảm bảo minh bạch. Cần bổ sung quy định cập nhật kiến thức thường xuyên cho bác sĩ thú y nhằm nâng cao chất lượng hành nghề và phù hợp thông lệ quốc tế.
