6 lầm tưởng phổ biến về HIV/AIDS và sự thật cần biết để tránh kỳ thị

Dù HIV/AIDS đã không còn là "án tử" như nhiều thập kỷ trước, nhưng những hiểu lầm xoay quanh căn bệnh này vẫn tồn tại dai dẳng trong cộng đồng. Chính các quan niệm sai lầm khiến người nhiễm HIV phải đối mặt với kỳ thị, xa lánh, thậm chí bị tước đi cơ hội học tập, làm việc và chữa trị kịp thời. Việc nhận biết và loại bỏ những lầm tưởng này là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đồng thời giúp người nhiễm HIV sống hòa nhập, bình đẳng như mọi người.

Dưới đây là sáu lầm tưởng phổ biến nhất về HIV/AIDS, cùng những thông tin khoa học mà bất kỳ ai cũng nên biết.

"Nhiễm HIV là mắc AIDS"

Đây là lầm tưởng phổ biến nhất. Nhiều người tin rằng chỉ cần nhiễm HIV là đồng nghĩa với việc sớm muộn cũng mắc AIDS và tử vong.

Sự thật:

HIV là virus tấn công hệ miễn dịch, còn AIDS (Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải) là giai đoạn cuối của HIV khi hệ miễn dịch suy kiệt nghiêm trọng. Người nhiễm HIV nếu không được điều trị có thể tiến triển sang AIDS sau nhiều năm. Tuy nhiên, với điều trị ARV sớm và đúng phác đồ, người nhiễm có thể sống khỏe mạnh, không phát triển thành AIDS, duy trì cuộc sống bình thường như người không nhiễm.

Nhiều nghiên cứu khẳng định nếu điều trị ARV đều đặn, tải lượng virus có thể giảm xuống mức không phát hiện (K=K: Không phát hiện = Không lây truyền), giúp bảo vệ sức khỏe và ngăn ngừa lây truyền cho bạn tình.

"HIV lây qua bắt tay, ôm, ăn uống chung"

Không ít người vẫn né tránh sinh hoạt chung với người nhiễm HIV vì lo ngại lây bệnh qua tiếp xúc hàng ngày như: bắt tay, ôm, dùng chung bát đũa, cốc nước, nhà vệ sinh, hồ bơi hay ngủ chung phòng.

Sự thật:

HIV không lây qua tiếp xúc thông thường. Virus này rất yếu khi ra ngoài cơ thể và không thể sống lâu trên bề mặt đồ vật. Nó không lây qua:

Bắt tay, ôm, hôn xã giao

Ho, hắt hơi

Dùng chung chén bát, đũa, thức ăn

Dùng chung bồn cầu, phòng tắm

Nước bọt, mồ hôi, nước mắt

HIV chỉ lây qua ba con đường: quan hệ tình dục không an toàn, đường máu và mẹ truyền sang con. Mọi hành vi sinh hoạt thông thường đều an toàn.

"Muỗi hoặc côn trùng có thể truyền HIV"

Đây là một trong những nỗi sợ phi lý nhất nhưng lại tồn tại lâu bền trong cộng đồng.

Sự thật:

Muỗi và các côn trùng hút máu không thể truyền HIV. Cấu trúc miệng và cơ chế hút máu của muỗi không cho phép "bơm" máu từ người này sang người khác. HIV cũng không thể sống hay sinh sôi trong cơ thể muỗi, vì vậy không có khả năng lan truyền bệnh theo cách này.

Do đó, việc ở chung nhà, sinh hoạt hoặc sống trong khu vực có nhiều muỗi tuyệt đối không liên quan đến nguy cơ lây nhiễm HIV.

"Phụ nữ nhiễm HIV không thể sinh con khỏe mạnh"

Nhiều người tin rằng nếu người mẹ nhiễm HIV thì con sinh ra chắc chắn sẽ mắc bệnh.

Sự thật:

HIV có thể truyền từ mẹ sang con trong thai kỳ, khi sinh và khi cho con bú. Tuy nhiên, nhờ tiến bộ y khoa, nếu người mẹ được phát hiện sớm, điều trị ARV đúng phác đồ, và em bé được chăm sóc theo hướng dẫn chuyên môn, nguy cơ lây truyền có thể giảm xuống dưới 5%, thậm chí thấp hơn tùy trường hợp.

Nhiều trẻ em sinh ra từ mẹ nhiễm HIV vẫn hoàn toàn khỏe mạnh nhờ chương trình "Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con" được triển khai rộng rãi tại Việt Nam.

"Nhìn vẻ ngoài là biết ai nhiễm HIV"

Một số người nghĩ rằng người nhiễm HIV thường xanh xao, gầy yếu, trông "kém khỏe mạnh".

Sự thật:

Không thể nhận diện người nhiễm HIV bằng mắt thường. Ở giai đoạn đầu và trong suốt quá trình điều trị ARV, người nhiễm HIV hoàn toàn khỏe mạnh, làm việc bình thường, không có dấu hiệu đặc biệt nào. Chỉ khi bệnh tiến triển nặng, không điều trị, hệ miễn dịch suy giảm mới xuất hiện các biểu hiện như sụt cân hoặc nhiễm trùng cơ hội.

Xét nghiệm là cách duy nhất để biết một người có nhiễm HIV hay không.

"HIV đã có thuốc chữa khỏi" hoặc ngược lại: "HIV là án tử"

Một số người tin vào tin đồn rằng HIV đã có thuốc chữa khỏi hoàn toàn, số khác lại nghĩ HIV đồng nghĩa với cái chết.

Sự thật:

Hiện nay, chưa có thuốc chữa khỏi HIV hoàn toàn. Tuy nhiên, HIV đã trở thành bệnh mạn tính có thể kiểm soát, tương tự tăng huyết áp hay tiểu đường. Nếu điều trị ARV đúng và đủ, người nhiễm HIV có thể:

Sống lâu, khỏe mạnh

Làm việc bình thường

Sinh hoạt, yêu thương, lập gia đình

Không lây nhiễm cho bạn tình nếu tải lượng virus không phát hiện

Nhờ điều trị, HIV không còn là "án tử", nhưng cũng không thể chủ quan vì bệnh vẫn chưa có thuốc chữa khỏi.

Kỳ thị và hiểu lầm khiến nhiều người nhiễm HIV không dám công khai tình trạng bệnh, không dám đi khám hoặc điều trị. Điều này không chỉ gây hại cho họ mà còn làm tăng nguy cơ lây nhiễm trong cộng đồng.

Hiểu đúng về HIV giúp tạo môi trường an toàn, nhân văn cho người nhiễm, khuyến khích xét nghiệm định kỳ và điều trị sớm, giảm truyền bệnh, bảo vệ sức khỏe toàn xã hội. Một cộng đồng văn minh bắt đầu từ kiến thức đúng và thái độ đúng.