Hội chứng Volkmann được đặt theo tên của bác sĩ phẫu thuật nổi tiếng người Đức Richard von Volkmann, người đầu tiên mô tả các biểu hiện lâm sàng của bệnh. Hội chứng Volkmann phát triển khi cơ bị tổn thương do thiếu máu cục bộ kéo dài. Tình trạng này là một biến dạng gấp vĩnh viễn ở cổ tay và các ngón tay dẫn đến bàn tay có hình dạng giống móng vuốt.
1. Hội chứng Volkmann có thể điều trị bằng y học cổ truyền được không?
Y học cổ truyền không phải là phương pháp điều trị chính cho hội chứng Volkmann, đặc biệt là trong giai đoạn cấp tính. Điều trị ban đầu đòi hỏi can thiệp y tế khẩn cấp (như phẫu thuật giải áp khoang - fasciotomy) để phục hồi lưu thông máu.
Một số cách chữa của Đông y như châm cứu, xoa bóp có thể được xem xét như một biện pháp hỗ trợ sau này trong quá trình phục hồi chức năng kéo dài, nhằm giảm đau, cải thiện tuần hoàn cục bộ hoặc giảm co cứng nhưng chỉ sau khi đã có can thiệp y tế phù hợp và phải dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa.
2. Hội chứng Volkmann có nguy hiểm hay không?
Hội chứng Volkmann và tình trạng nền gây ra nó (thường là hội chứng khoang) là rất nguy hiểm. Bản thân hội chứng khoang là một cấp cứu ngoại khoa. Nếu không được chẩn đoán và xử trí giải áp khẩn cấp trong vòng vài giờ, tình trạng thiếu máu kéo dài sẽ gây hoại tử không hồi phục các cơ và tổn thương vĩnh viễn các dây thần kinh trong khoang bị ảnh hưởng.
Hội chứng Volkmann phát triển khi cơ bị tổn thương do thiếu máu cục bộ kéo dài.
Co cứng Volkmann phát triển khi có tổn thương thiếu máu cục bộ kéo dài ở cơ. Giảm lưu lượng máu đến cẳng tay, gây ra thiếu máu cục bộ, có thể là do tăng áp lực khoang hoặc thuyên tắc động mạch cấp tính. Áp lực nội khoang lớn hơn 30 mmHg (bình thường: dưới 10 mmHg) làm suy yếu đáng kể lưu thông động mạch và là dấu hiệu của hội chứng khoang.
Co cứng cuối cùng phát triển do hoại tử cơ kéo dài, kích thích sự tăng sinh nguyên bào sợi, làm ngắn lại sẹo và dính cơ gân, dẫn đến kéo xơ hóa ở cổ tay và ngón tay. Phẫu thuật chuyển cơ tự do chức năng cũng liên quan đến các biến chứng. Mất vạt, nhiễm trùng, sẹo và hình thành dính gân là những biến chứng thường gặp nhất.
3. Hội chứng Volkmann có điều trị khỏi được không?
Hội chứng Volkmann nếu điều trị sớm khi mới chỉ co cứng nhẹ thì có thể khôi phục chức năng bình thường nhưng nếu triệu chứng ở mức độ trung bình và nặng thì khó để phục hồi như ban đầu.
Nếu được phẫu thuật giải áp kịp thời (thường trong vòng 6-8 giờ), phục hồi lưu thông máu, tổn thương cơ và thần kinh có thể được hạn chế tối đa hoặc tránh được, khi đó tiên lượng phục hồi chức năng rất tốt. Tuy nhiên, một khi co rút Volkmann đã hình thành (do chậm trễ điều trị, cơ và thần kinh đã hoại tử, xơ hóa), thì việc điều trị trở nên rất khó khăn và không thể phục hồi hoàn toàn.
4. Ai dễ mắc hội chứng Volkmann?
Tỷ lệ người mắc co cứng Volkmann khá thấp - ước tính 0,5%, do vậy đây là bệnh hiếm gặp. Hội chứng này thường ảnh hưởng đến trẻ em từ 5-8 tuổi.
Nguy cơ cao nhất thường gặp ở trẻ em bị gãy trên lồi cầu xương cánh tay (gãy vùng khuỷu tay). Tuy nhiên, bất kỳ ai bị chấn thương nặng ở cẳng tay, cẳng chân (như gãy xương, dập nát mô mềm, tổn thương mạch máu), bị băng bột quá chặt, hoặc sau một số phẫu thuật chi thể đều có nguy cơ phát triển hội chứng khoang, và nếu không được xử trí kịp thời, sẽ dẫn đến hội chứng Volkmann. Ngoài ra có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc chứng co cứng Volkmann như động vật cắn, gãy xương cẳng tay, rối loạn chảy máu, bỏng, tập thể dục quá mức và tiêm thuốc ở cẳng tay.
5. Chăm sóc sau phẫu thuật và phục hồi chức năng
Phẫu thuật thường mang lại hiệu quả tốt. Hầu hết các trường hợp có thể phục hồi chức năng và đặc điểm giải phẫu của bàn tay. Sau khi phẫu thuật, điều quan trọng là bệnh nhân cần cố gắng vận động chỗ phẫu thuật bằng các kỹ thuật duỗi thụ động. Hãy gắng co duỗi nhiều nhất có thể để dần lấy lại độ đàn hồi cho các mô. Dần dần, khả năng vận động sẽ tăng lên.
Các vết mổ cho hội chứng khoang cấp tính đều được để hở. Có thể áp dụng băng vết thương áp lực âm nếu các động mạch và dây thần kinh chính không bị lộ ra. Nên thay băng vô trùng sau mỗi 24 - 48 giờ để ngăn ngừa nhiễm trùng vết thương. Có thể sử dụng phương pháp đóng vết thương chính chậm trễ từ 7 - 10 ngày sau khi rạch để vết sưng giảm bớt đủ.
Hội chứng Volkmann nếu điều trị sớm khi mới chỉ co cứng nhẹ thì có thể khôi phục chức năng bình thường. Ảnh minh họa.
Phục hồi chức năng chính xác cho chứng co cứng do thiếu máu cục bộ Volkmann thay đổi tùy theo từng ca phẫu thuật. Nên cố định bằng nẹp hoặc bó bột trong 2-4 tuần. Có thể bắt đầu sử dụng chi dần dần sau đó bằng cách tăng dần mức độ hoạt động theo thời gian.
Cả vật lý trị liệu và trị liệu nghề nghiệp rất quan trọng giúp cải thiện khả năng vận động và phục hồi chức năng ở các bệnh nhân bị hội chứng Volkmann. Bệnh nhân cần đeo nẹp chỉnh hình theo đúng chỉ dẫn để duy trì tư thế chức năng và ngăn ngừa co rút tái phát. Cần chú ý theo dõi các dấu hiệu nhiễm trùng vết mổ, vấn đề tuần hoàn và kiểm soát cơn đau.
6. Chi phí điều trị hội chứng Volkmann
Chi phí điều trị hội chứng Volkmann phụ thuộc vào nguyên nhân ban đầu (chi phí xử lý chấn thương), sự cần thiết và mức độ phức tạp của phẫu thuật cấp cứu (như giải áp khoang), các phẫu thuật chỉnh hình phục hồi chức năng sau này, thời gian nằm viện, chi phí cho vật lý trị liệu và hoạt động trị liệu kéo dài, chi phí dụng cụ chỉnh hình, thuốc giảm đau, kháng sinh nếu có nhiễm trùng...
*Lưu ý: Bài viết không thay thế cho chẩn đoán và điều trị y khoa. Bệnh nhân nên đến khám tại bệnh viện để được thăm khám trực tiếp và chỉ định điều trị phù hợp.
Xem thêm:
