Mùa thu là thời điểm giao mùa, thời tiết bắt đầu se lạnh, cơ thể con người dễ bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi của khí hậu, đặc biệt là hệ hô hấp và hệ tiêu hóa. Vì vậy, việc bổ sung các món ăn bài thuốc dưỡng vị không chỉ giúp bảo vệ hệ tiêu hóa mà còn làm cho cơ thể thích nghi tốt hơn với sự thay đổi của môi trường.
Chúng ta sẽ khám phá một số món ăn bài thuốc phù hợp cho mùa thu với những công thức cụ thể giúp tăng cường chức năng tiêu hóa và dưỡng vị theo Y học cổ truyền.
Hạt sen là thành phần có trong nhiều món ăn bài thuốc dưỡng vị vào mùa thu.
1. Lý thuyết của Đông y về dưỡng vị vào mùa thu
Theo Đông y, mùa thu thuộc hành Kim, tương ứng với phế (phổi) và đại tràng. Táo (khô) là chủ khí của mùa thu, thường gây tổn thương tân dịch khiến da khô, họng mũi khô, miệng khô khát,...
Ngoài ra, tạng phế thích thanh túc, nhu nhuận nên cũng dễ bị táo làm tổn thương, đồng thời táo thường qua đường miệng, mũi xâm nhập vào cơ thể nên làm tổn thương tạng phế sớm nhất, gây các chứng bệnh như ho khan, ít đờm, khó thở,...
Chính vì vậy, chúng ta cần bồi Thổ sinh Kim, tức bồi dưỡng hành Thổ (tương ứng với tỳ và vị) để giúp hành Kim mạnh hơn.
Theo Đông y, tỳ và vị (dạ dày) đảm bảo chức năng tiêu hóa, là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể. Khi tỳ, vị hoạt động tốt, cơ thể sẽ hấp thụ được dinh dưỡng từ thức ăn một cách hiệu quả, giúp duy trì sức khỏe.
Tuy nhiên, vào mùa thu, do ảnh hưởng của thời tiết hanh khô, vị ưa thấp, ghét táo thường dễ bị tổn thương, dẫn đến tình trạng chướng bụng, khó tiêu và mệt mỏi.
Một trong những nguyên tắc cơ bản để dưỡng vị trong Đông y là "phù chính khu tà" (làm mạnh chính khí để loại bỏ tà khí). Món ăn bài thuốc cần có tác dụng dưỡng âm, sinh tân, bổ dưỡng cho dạ dày, đồng thời bổ dưỡng khí huyết giúp cơ thể chống lại bệnh tật.
Chè hạt sen nấm tuyết có tác dụng dưỡng âm.
2. Món ăn bài thuốc dưỡng vị mùa thu
2.1. Cháo hạt sen - táo đỏ
Công dụng: Cháo hạt sen - táo đỏ có tác dụng bổ tỳ, dưỡng vị, an thần và cải thiện giấc ngủ. Hạt sen giúp an thần, kích thích tiêu hóa, chữa đầy bụng, chậm tiêu, trong khi táo đỏ có công dụng bổ tỳ vị, ích khí, dưỡng huyết, sinh tân, chỉ khát.
Ngoài ra, món cháo này còn có tác dụng cầm tiêu chảy do tỳ, vị hư.
Nguyên liệu: 50g hạt sen tươi (hoặc 30g hạt sen khô),10 quả táo đỏ khô, 100g gạo tẻ, 20g đường phèn (tùy chọn).
Cách nấu: Rửa sạch hạt sen và táo đỏ, ngâm nước ấm trong 30 phút nếu sử dụng hạt sen khô. Gạo tẻ rửa sạch, ngâm trong nước khoảng 30 phút. Cho hạt sen và gạo vào nồi, thêm khoảng 1 lít nước và đun sôi. Khi cháo bắt đầu nhừ, cho táo đỏ vào nấu chung, giảm lửa nhỏ và tiếp tục đun đến khi cháo mềm. Nêm đường phèn (nếu dùng) cho vị ngọt thanh. Múc ra tô và dùng nóng.
Chè long nhãn hạt sen có tác dụng dưỡng vị, an thần.
2.2. Canh củ sen - đậu xanh
Công dụng: Canh củ sen - đậu xanh có tác dụng thanh nhiệt, làm mát tỳ vị và bổ sung dưỡng chất cho cơ thể vào thời điểm giao mùa giữa mùa hè và mùa thu. Củ sen có tính bình, bổ dưỡng phần âm, trong khi đậu xanh giúp thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm.
Nguyên liệu: 200g củ sen tươi, 100g đậu xanh, 1 lít nước lọc, muối, hành lá.
Cách nấu: Củ sen gọt vỏ, rửa sạch và cắt lát mỏng. Đậu xanh rửa sạch, ngâm nước khoảng 2 giờ để mềm. Cho củ sen và đậu xanh vào nồi, thêm 1 lít nước, đun sôi. Giảm lửa và nấu đến khi đậu xanh mềm nhừ, nêm muối vừa ăn. Thêm hành lá để tăng hương vị và màu sắc. Dùng canh nóng hoặc nguội đều thích hợp.
2.3. Chè long nhãn - hạt sen
Công dụng: Long nhãn là cùi nhãn phơi khô. Món chè này không chỉ bổ dưỡng mà còn có tác dụng dưỡng vị, bổ thận, an thần, rất phù hợp để dùng vào bữa ăn tối giúp ngủ ngon.
Nguyên liệu: 50g hạt sen, 100g long nhãn khô, 20g đường phèn.
Cách nấu: Hạt sen tươi rửa sạch, nếu dùng hạt sen khô thì ngâm nước ấm khoảng 30 phút trước khi nấu. Long nhãn rửa qua nước. Cho hạt sen vào nồi, đun sôi với khoảng 600ml nước. Khi hạt sen đã mềm, thêm long nhãn và đường phèn vào, nấu thêm khoảng 5 - 10 phút. Tắt bếp, để nguội rồi thưởng thức.
Súp bí đỏ đậu phộng bổ tỳ vị và dưỡng âm.
2.4. Súp bí đỏ - đậu phộng
Công dụng: Súp bí đỏ có tính bình, bổ tỳ vị và dưỡng âm, giúp cơ thể khỏe mạnh và hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn. Đậu phộng cung cấp dinh dưỡng, giúp làm ấm cơ thể trong những ngày thu sắp sang đông se lạnh.
Nguyên liệu: 300g bí đỏ, 50g đậu phộng, 500ml nước dùng rau củ, muối, tiêu, hành ngò.
Cách nấu: Bí đỏ gọt vỏ, cắt miếng nhỏ. Đậu phộng ngâm nước 30 phút. Đun bí đỏ và đậu phộng trong nước dùng rau củ cho đến khi mềm. Xay nhuyễn hỗn hợp, nêm muối tiêu vừa ăn. Thêm hành ngò để tăng hương vị.
2.5. Chè hạt sen - nấm tuyết
Công dụng: Chè hạt sen và nấm tuyết có tác dụng dưỡng âm, giúp bồi bổ hệ tiêu hóa và hỗ trợ giấc ngủ.
Nguyên liệu: 50g hạt sen, 20g nấm tuyết, 20g đường phèn.
Cách nấu: Hạt sen ngâm nước ấm, nấu chín mềm. Nấm tuyết ngâm nước cho nở, cắt nhỏ. Nấu hạt sen với nấm tuyết và đường phèn trong khoảng 15 phút. Dùng nóng hoặc nguội tùy thích.
Việc sử dụng các món ăn bài thuốc dưỡng vị vào mùa thu không chỉ giúp cân bằng chức năng tiêu hóa mà còn hỗ trợ cơ thể chống lại những ảnh hưởng tiêu cực từ khí hậu thay đổi.
Các món ăn từ hạt sen, củ sen, táo đỏ, nấm tuyết là những lựa chọn tuyệt vời để dưỡng vị, bồi bổ sức khỏe và phòng ngừa các bệnh lý liên quan đến hệ hô hấp và hệ tiêu hóa thường gặp vào mùa thu.
Việc lựa chọn thực phẩm đúng cách kết hợp với phương pháp nấu ăn phù hợp sẽ giúp bạn và gia đình có một mùa thu khỏe mạnh, tràn đầy năng lượng.
Xem thêm video đang được quan tâm:
Bắp cải - món ăn bài thuốc.
