Folate và axit folic đều là dạng vitamin B9, nhưng folate là dạng tự nhiên có trong thực phẩm còn axit folic là dạng tổng hợp được sử dụng trong thực phẩm bổ sung và thực phẩm tăng cường. Dưới đây là năm lợi ích sức khỏe được khoa học chứng minh của việc bổ sung axit folic đúng cách:
1. Axit folic giúp ngăn ngừa dị tật ống thần kinh ở thai nhi
Đây là lợi ích nổi bật và được nghiên cứu nhiều nhất của axit folic. Nhiều bằng chứng cho thấy phụ nữ mang thai hoặc có ý định mang thai nên bổ sung 400 - 800 microgam axit folic mỗi ngày, giúp giảm đáng kể nguy cơ dị tật ống thần kinh ở thai nhi — những dị tật liên quan đến sự hình thành não và tủy sống, như tật nứt đốt sống (spina bifida) hay vô sọ (anencephaly).
Từ năm 1998, Hoa Kỳ bắt buộc tăng cường axit folic vào thực phẩm để phòng ngừa dị tật bẩm sinh. Sau 13 năm, tỷ lệ dị tật ống thần kinh giảm gần 30% – minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của chính sách này.
Bộ Y tế Việt Nam cũng khuyến cáo phụ nữ trong độ tuổi sinh sản nên bổ sung axit folic ít nhất 1 tháng trước khi mang thai và trong suốt thai kỳ, nhằm bảo đảm sự phát triển bình thường của hệ thần kinh thai nhi.
Axit folic giúp ngăn ngừa dị tật ống thần kinh ở thai nhi.
2. Hỗ trợ sức khỏe tâm thần, giảm nguy cơ trầm cảm
Folate đóng vai trò trong quá trình tổng hợp các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine và noradrenaline – những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến tâm trạng.
Nghiên cứu cho thấy khoảng 30% người trầm cảm nặng bị thiếu hụt folate. Một số thử nghiệm lâm sàng chỉ ra rằng, việc bổ sung axit folic hoặc dạng hoạt tính L-methylfolate có thể giúp cải thiện đáp ứng với thuốc chống trầm cảm, giảm triệu chứng ở người bị rối loạn lưỡng cực, trầm cảm sau sinh hoặc tâm thần phân liệt.
Dù vậy, các chuyên gia lưu ý rằng bằng chứng hiện nay vẫn còn hạn chế. Việc bổ sung axit folic chỉ nên coi là biện pháp hỗ trợ, không thay thế điều trị bằng thuốc hay liệu pháp tâm lý.
3. Giảm nguy cơ đột quỵ và bệnh tim mạch
Axit folic giúp hạ nồng độ homocysteine, một axit amin trong máu có liên quan đến tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và đột quỵ. Một phân tích tổng hợp quốc tế cho thấy bổ sung axit folic giảm 15% nguy cơ đột quỵ ở các quốc gia chưa tăng cường folate vào thực phẩm. Tại Trung Quốc, nghiên cứu trên hơn 20.000 người bị tăng huyết áp cho thấy nhóm dùng enalapril kết hợp axit folic trong 4,5 năm giảm 21% nguy cơ đột quỵ so với nhóm chỉ dùng thuốc hạ áp.
Vì vậy, việc duy trì mức folate đầy đủ trong cơ thể được xem là một phần quan trọng của chế độ ăn tốt cho tim mạch.
4. Làm chậm tiến triển thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD)
Thoái hóa điểm vàng do tuổi tác là nguyên nhân hàng đầu gây mất thị lực ở người cao tuổi. Nghiên cứu trên 2.500 phụ nữ lớn tuổi cho thấy bổ sung vitamin nhóm B (B6, B12 và axit folic) có thể giúp giảm tiến triển AMD nhờ cơ chế điều hòa homocysteine và cải thiện lưu thông máu võng mạc. Sau 13 năm theo dõi, chỉ có 16% người dùng bổ sung vitamin B tiến triển đến giai đoạn nặng của AMD, thấp hơn rõ rệt so với nhóm không dùng.
Dù cơ chế chính xác vẫn cần được nghiên cứu thêm, nhiều chuyên gia nhãn khoa cho rằng bổ sung axit folic cùng các vitamin nhóm B có thể là biện pháp dự phòng an toàn, nhất là ở người cao tuổi.
Việc bổ sung đầy đủ axit folic còn giúp phòng ngừa một số bệnh lý nghiêm trọng.
5. Phòng và điều trị thiếu hụt folate
Thiếu folate không phổ biến, nhưng có thể xảy ra ở người mắc bệnh thận mạn, viêm ruột (IBD), nghiện rượu, hoặc dùng thuốc kháng co giật lâu dài. Tình trạng này gây thiếu máu hồng cầu khổng lồ, khiến cơ thể mệt mỏi, chóng mặt, loét miệng, khó thở.
Bổ sung axit folic giúp phục hồi nồng độ folate và giảm triệu chứng. Ngoài ra, folate còn hỗ trợ kiểm soát tăng homocysteine máu – tình trạng thường gặp ở người bệnh thận và làm tăng nguy cơ tim mạch.
6. Cách bổ sung an toàn
Folate tự nhiên: Có nhiều trong rau lá xanh đậm (rau chân vịt, măng tây, bông cải xanh), đậu lăng, đậu thận, đậu nành, gan động vật, trứng, trái cây họ cam quýt, quả bơ, đu đủ, ngũ cốc, bánh mì trắng, mì ống, cơm trắng...
Thực phẩm bổ sung axit folic: Dùng khi có chỉ định của bác sĩ. Liều khuyến nghị trung bình cho người trưởng thành là 400 microgam/ngày, phụ nữ mang thai cần 600 microgam, và người cho con bú cần 500 microgam.
Lưu ý, người đang dùng thuốc methotrexate, phenytoin hoặc sulfasalazine cần hỏi ý kiến bác sĩ vì axit folic có thể tương tác và làm giảm hiệu quả của thuốc.
Axit folic nhìn chung an toàn, song dùng liều quá cao (trên 1.000 microgam/ngày) có thể gây rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, phát ban.
Ngoài ra, việc dùng liều cao có thể che lấp triệu chứng thiếu vitamin B12, khiến bệnh thần kinh nặng thêm; có thể liên quan đến tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng hoặc tuyến tiền liệt khi dùng liều cao kéo dài. Vì vậy, người dân nên bổ sung theo liều khuyến nghị, ưu tiên qua thực phẩm tự nhiên và chỉ dùng thực phẩm chức năng khi có chỉ định từ chuyên gia y tế.
Xem thêm video đang được quan tâm:
Tự ý sử dụng thuốc đông y chữa bệnh thận không qua chỉ định.
