5 giờ căng thẳng “sửa chữa” trái tim cho bệnh nhi 15 giờ tuổi
42 ngày sau khi bé Nguyễn Minh H. (sinh ngày 13/5, địa chỉ Nam Từ Liêm, Hà Nội) hồi phục sức khỏe, TS.BS. Nguyễn Lý Thịnh Trường, Giám đốc Trung tâm Tim mạch trẻ em, BV Nhi TW mới có thể thở phào nhẹ nhõm. “Đây là ca thứ hai chúng tôi phẫu thuật sửa chữa tổn thương tim khi trẻ mới chào đời 8 giờ tuổi, nhưng đây là ca đầu tiên chúng tôi sửa chữa tổn thương do tứ chứng Fallot với những diễn biến sau mổ vô cùng phức tạp. Hồi sức sau mổ là cả một cuộc cân não với chúng tôi”, BS Trường nói.
Bệnh nhi Nguyễn Minh H. được chẩn đoán trước sinh tại BV Phụ Sản TW, được chào đời tại BV Phụ Sản Hà Nội và ngay sau đẻ được vận chuyển cấp cứu sang BV Nhi TW cùng ngày 13/5/2020, khi trẻ được 2 giờ tuổi trong tình trạng nguy kịch: trẻ cần thở máy, liên tục xuất hiện các cơn tím; SpO2 giảm nặng: 50-55%, liên tục tụt huyết áp và mạch chậm; các bác sĩ thường xuyên phải cấp cứu tình trạng ngừng tuần hoàn, trẻ phải sử dụng phối hợp nhiều thuốc vận mạch liều cao nhưng tình trạng không cải thiện.
Các bác sĩ thăm khám lại cho bệnh nhi.
Trẻ được chẩn đoán dị tật tim bẩm sinh là Tứ chứng Fallot có kèm theo tình trạng tăng áp lực động mạch phổi và ống động mạch đã đóng. Với diễn biến của trẻ không giống với những trường hợp được chẩn đoán là tứ chứng Fallot thông thường, Ban lãnh đạo Trung tâm đã tiến hành hội chẩn cấp cứu cho bệnh nhân.
Ngay sau đó quyết định mổ cấp cứu được đưa ra nhằm sửa chữa và đưa giải phẫu trái tim của bệnh nhân trở về bình thường, kèm theo phải điều trị tình trạng tăng áp động mạch phổi vô căn từ thời kỳ bào thai hiếm gặp. Các bác sĩ dự đoán quá trình phẫu thuật cũng như hồi sức sau phẫu thuật là đặc biệt phức tạp.
23 giờ ngày 13/5, bệnh nhi được đưa vào phòng mổ. Quá trình gây mê đầy thách thức vì không thể tìm được đường đưa các máy để theo dõi chỉ số sinh tồn của bệnh nhi. Gần 4 giờ sau, vào khoảng 2 giờ sáng ngày 14/5, bệnh nhi bắt đầu được rạch da tiến hành cuộc đại phẫu khi em bé được 15 giờ tuổi, trải qua 5 giờ phẫu thuật liên tục, với nhiều diễn biến phức tạp trong mổ. Bệnh nhân đã được TS.BS Nguyễn Lý Thịnh Trường, Giám đốc Trung tâm trực tiếp phẫu thuật “sửa chữa” để tim có thể hoạt động giống với tim bình thường. Tuy nhiên diễn biến sau mổ của trẻ xấu dần đi theo từng giờ từng phút do tình trạng tăng áp lực động mạch phổi.
TS.BS. Cao Việt Tùng - Trưởng khoa Điều trị tích cực Tim mạch ngoại khoa cùng ê-kíp hội chẩn đã đưa ra quyết định sử dụng biện pháp trao đổi ôxy qua màng ngoài cơ thể (ECMO) nhằm hỗ trợ cho tuần hoàn và hô hấp cho bệnh nhân. Đồng thời tiến hành thông tim chẩn đoán đánh giá giải phẫu động mạch phổi và loại trừ các căn nguyên gây tăng áp lực động mạch phổi khác. Sau 4 ngày liên tục sử dụng ECMO, tình trạng trẻ cải thiện rõ rệt, đã được cai và rút ECMO nhưng vẫn phải để hở ngực do huyết động chưa thực sự ổn định, kèm theo tình trạng phù toàn thân và thoát dịch qua mô kẽ. Sau 8 ngày sau phẫu thuật, trẻ được đóng ngực và được tiếp tục hồi sức tích cực trong 18 ngày sau đó do tình trạng suy thận, suy tim...
Ca bệnh hiếm gặp với tổn thương phức tạp
Sau quá trình hồi sức tích cực và trải qua rất nhiều khó khăn vất vả, hiện cháu bé đã được rút máy thở, tự thở tốt với tình trạng ổn định và chuẩn bị được ra viện trong niềm vui mừng của gia đình và các bác sĩ.
Kết quả siêu âm tim của cháu trước khi ra viện cho thấy tim của cháu H. hoạt động giống tim bình thường và áp lực động mạch phổi đã trở về bình thường TS.BS. Nguyễn Lý Thịnh Trường cho biết: Tứ chứng Fallot là một khuyết tật nghiêm trọng của quả tim, xuất hiện ngay từ thời kỳ bào thai. Phần lớn các trường hợp mắc tổn thương tim bẩm sinh này sẽ cần phẫu thuật khi trẻ được 6-9 tháng tuổi, rất hiếm khi cần phải phẫu thuật từ trong thời kỳ sơ sinh.
Đối với những trường hợp tứ chứng Fallot có tình trạng tăng áp lực động mạch phổi (vô căn hoặc tăng áp động mạch phổi từ trong bào thai) ngay sau sinh là rất hiếm gặp, đe dọa tính mạng ngay sau khi ra đời, cần phải phẫu thuật và can thiệp hồi sức khẩn cấp. Kể cả khi phẫu thuật thành công thì tỷ lệ tử vong cũng rất cao do quá trình hồi sức rất phức tạp và nặng nề, đòi hỏi các bác sĩ hồi sức cần có kiến thức chuyên sâu về chuyên ngành hồi sức tim mạch cũng như hồi sức sau mổ.
Để có thể tiến hành điều trị thành công cho bệnh tim bẩm sinh đặc biệt phức tạp này, ngoài trang thiết bị hiện đại, thuốc men đầy đủ, cần phải có một ê-kip đồng bộ bao gồm: nội khoa chẩn đoán, phẫu thuật, gây mê, chạy máy tim phổi nhân tạo và hồi sức đối với trẻ sơ sinh.