Lạm dụng thuốc, kê đơn quá mức cần thiết, sử dụng không thích hợp (kết hợp với rượu hoặc các loại thuốc khác), sử dụng liều cao hơn qui định... đều gây nguy hiểm cho người dùng.
1.Thuốc kê đơn opioid
Thuốc opioid theo toa như oxycodone, hydrocodone và fentanyl… thường được sử dụng để giảm đau, hay còn gọi là thuốc giảm đau opioid.
Những thuốc này được dùng trong nhiều trường hợp chấn thương nặng như gãy xương, bỏng, giảm đau sau phẫu thuật, đặc biệt là cho bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối để cải thiện chất lượng cuộc sống.
Nhưng nguy cơ gây nghiện của các thuốc này là rất cao và sử dụng quá liều khiến chúng trở thành loại thuốc nguy hiểm.
Sử dụng lâu dài hoặc sai hướng dẫn có thể gây nguy cơ dung nạp thuốc, phụ thuộc thuốc và sau đó là đưa đến nguy cơ nghiện opioid...
Dùng quá nhiều loại thuốc này có thể gây quá liều, ngay cả khi vô tình. Tại Mỹ, tỷ lệ người tử vong do dùng quá liều thuốc giảm đau theo toa đã tăng ồ ạt trong thập kỷ qua. Vào năm 2020, hơn 16.400 người Mỹ đã tử vong do lạm dụng các loại thuốc này.
Một số thuốc kê đơn sẽ rất nguy hiểm nếu dùng sai mục đích
Ngoài việc được kê đơn để giảm đau, nhóm thuốc này cũng bao gồm các loại thuốc như methadone. Methadone thường được sử dụng trong điều trị hỗ trợ đối với chứng nghiện các chất dạng thuốc phiện. Mặc dù an toàn hơn opioid nhưng vẫn có thể xảy ra quá liều.
2. Nhóm benzodiazepines
Benzodiazepines là một nhóm thuốc an thần được kê toa cho nhiều loại bệnh - đặc biệt là lo lắng và mất ngủ.
Thuốc benzodiazepine phổ biến bao gồm alprazolam, chlordiazepoxide, diazepam, lorazepam, clonazepam, oxazepam…
Một lý do khiến những loại thuốc này trở nên nguy hiểm là có thể bị lệ thuộc khi sử dụng trong thời gian dài. Khi sự dung nạp tăng lên, bạn có thể dùng nhiều hơn mức quy định. Điều này có thể dẫn đến quá liều, tăng nguy cơ ngộ độc thuốc.
Kết hợp benzodiazepine với opioid có thể làm tăng nguy cơ quá liều (và tử vong) nhiều hơn. Một nghiên cứu cho thấy những người được kê đơn cả hai loại thuốc có nguy cơ tử vong do dùng quá liều cao gấp mười lần so với những người chỉ kê đơn opioid.
Ngoài ra, có thể xảy ra hội chứng cai sau khi ngừng sử dụng thuốc benzodiazepine. Hội chứng này có thể dẫn đến các triệu chứng như kích động, sốt, thở nhanh, tiết nhiều nước mắt và mê sảng quá khích…
3. Nhóm thuốc kích thích
Các loại thuốc kích thích như methylphenidate, amphetamine và dextroamphetamine… có thể làm tăng sự tỉnh táo, chú ý, năng lượng, huyết áp, nhịp tim và nhịp thở.
Khi được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ, thuốc kích thích theo toa có thể điều trị một cách an toàn và hiệu quả các chứng rối loạn như rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) và chứng ngủ rũ (một tình trạng liên quan đến giấc ngủ).
Thuốc kích thích kê đơn thường được dùng ở dạng thuốc viên, nhưng chúng cũng có thể được hút, hít hoặc tiêm bởi những người lạm dụng chúng.
Các thuốc kích thích được sử dụng trị chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)
Các thuốc này cũng thường được "chuyển hướng" hoặc bán bất hợp pháp cho những người mà chúng không được kê đơn; được sử dụng với số lượng lớn hơn quy định để mua vui hoặc để tăng cường sự tỉnh táo.
Từ năm 2000 đến năm 2014, các trung tâm chất độc của Hoa Kỳ đã báo cáo 156.365 trường hợp tiếp xúc với thuốc kích thích ADHD, với 76% xảy ra ở trẻ em từ 12 tuổi trở lên. Trẻ em từ 13 đến 19 tuổi có nhiều khả năng tiếp xúc với thuốc này một cách cố ý, hoặc do lạm dụng, hoặc nghi ngờ tự tử.
Tuy còn nhỏ, nhưng mối liên quan giữa việc sử dụng chất kích thích và cái chết đột ngột không rõ nguyên nhân hiếm gặp ở trẻ em và thanh thiếu niên cũng đã được tìm thấy.
4. Nhóm thuốc đồng hóa
Steroid androgen đồng hóa là loại thuốc kê đơn có thể được sử dụng để điều trị các vấn đề về nội tiết tố (như dậy thì muộn) và các bệnh gây mất cơ (như trong bệnh AIDS và ung thư)…
Tuy nhiên, những steroid này thường được sử dụng không vì lý do y tế - đặc biệt là bởi những người muốn tăng khối lượng cơ hoặc tăng hiệu suất thể thao…
Một số nghiên cứu đã chỉ ra những nguy hiểm liên quan đến việc sử dụng steroid. Ví dụ, một phần của nghiên cứu đã ghi nhận mối liên hệ giữa liều lượng cao của những loại thuốc này và bệnh tim mạch.
Sử dụng steroid đồng hóa có liên quan đến tăng sự hung hăng và bạo lực ở một số người, đôi khi dẫn đến việc phạm tội.
Tất cả các loại thuốc kê đơn đều dùng có thời gian và liều lượng cụ thể. Bên cạnh việc trị bệnh, thuốc có thể mang lại những rủi ro không muốn cho người sử dụng. Một số loại lại có nguy cơ cao hơn những loại khác.
Do đó, người bệnh nên trao đổi về những rủi ro có thể xảy ra liên quan đến các loại thuốc bạn mình được kê đơn với bác sĩ, nhân viên y tế… và học cách dùng thuốc an toàn.
Trong quá trình dùng thuốc, nếu gặp các triệu chứng/dấu hiệu bất thường, cần trao đổi với bác sĩ, để được xử trí phù hợp, kịp thời.
Nếu thuốc vẫn là lựa chọn điều trị tốt nhất cho bạn, hãy dùng đúng liều chỉ định. Không tự ý ngừng thuốc hoặc tự điều chỉnh liều lượng mà không tham khảo ý kiến của bác sĩ…
Mời độc giả xem thêm video:
Kéo dài thêm 5 năm tuổi thọ, ngừa ung thư nhờ ăn nho đúng cách
