1. Củ cải trắng bảo vệ phế khí trong mùa thu
Củ cải trắng chính là thực phẩm bình dị nhưng lại có tác dụng dưỡng sinh cho mùa thu vô cùng hiệu quả. Theo các nghiên cứu hiện đại, củ cải trắng là thực phẩm giàu dinh dưỡng, có chứa nhiều vitamin C, B2, PP, phốt pho, sắt; có nhiều tác dụng với sức khỏe như giúp giảm cholesterol, hỗ trợ chức năng gan, phòng ngừa các bệnh tim mạch…
Theo Đông y, củ cải trắng còn được gọi là lai phục, có vị cay, ngọt, tính mát, quy kinh phế, vị; có tác dụng kiện tỳ tiêu thực, hóa đàm giảm ho, thanh nhiệt giải độc, hóa tích khoan hung, sinh tân chỉ khát.
Mùa thu dưỡng sinh lấy dưỡng phế làm chủ, củ cải trắng vừa bổ phế, vừa hóa đàm lại sinh tân dịch, dễ chế biến thành nhiều món ăn, chính vì vậy dân gian còn gọi củ cải trắng là "tiểu nhân sâm", rất thích hợp với việc bảo vệ phế khí trong tiết thu hanh táo.
Củ cải trắng bổ phế rất thích hợp với việc bảo vệ phế khí trong mùa thu.
2. Ngó sen
Ngó sen là thực phẩm được nhiều người ưa chuộng trong mùa thu. Trong ngó sen có chứa hàm lượng lớn chất xơ, canxi, sắt, kali, đồng, magie kẽm… Ngoài ra, ngó sen còn chứa nhiều vitamin nhóm B (B1, B2, B3, B6), vitamin C, E, K có lợi cho sức khỏe.
Đông y gọi ngó sen bằng tên gọi liên ngẫu, đây là vị thuốc có vị ngọt, hơi chát, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, lương huyết, giải độc, cầm máu, bổ huyết, an thần, tráng dương thường được dùng trong điều trị các chứng ho ra máu, băng huyết, chảy máu cam, nôn ra máu, đại tiện ra máu, di mộng tinh, suy nhược thần kinh…
Ngó sen với tác dụng thanh nhiệt, sinh tân có thể bổ sung tân dịch, dưỡng âm; tác dụng dưỡng huyết an thần phù hợp với sự thu liễm của mùa thu.
3. Quả lê
Lê là loại quả có nhiều tác dụng với sức khỏe. Ăn lê tốt cho tiêu hóa, lợi tiểu, thanh nhiệt, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tăng huyết áp, điều hòa đường huyết, tăng cường miễn dịch, chống oxy hóa.
Đặc biệt, lê được chứng minh là loại quả có tác dụng bảo vệ đường hô hấp. Nước ép lê có tác dụng làm dịu niêm mạc họng, giảm ho, long đờm nhẹ. Một số nghiên cứu cho thấy dịch chiết từ lê có khả năng ức chế viêm đường hô hấp do bụi và khói.
Theo Đông y, quả lê có vị ngọt, hơi chua, tính lạnh, quy kinh phế, vị, có tác dụng thanh nhiệt nhuận phế, sinh tân chỉ khát, thanh tâm giáng hỏa, giải độc tiêu đàm, thường được ứng dùng trong điều trị các chứng ho khan, ho có đờm, khô miệng họng, khát nước, sốt cao, tiêu hao tân dịch, nóng trong, táo bón, giải độc rượu, đặc biệt hiệu quả trong điều trị các bệnh phổi mạn tính, hen suyễn thể nhiệt.
Vào mùa thu, khí vị của lê trực tiếp giúp tư dưỡng phế âm, thanh giải nhiệt táo, rất phù hợp với nhu cầu của cơ thể trong mùa này. Nước ép lê mát, nhiều dịch, giúp làm ẩm niêm mạc hô hấp, giảm khô họng, ho khan do thu táo. Bên cạnh đó lê còn giúp bổ sung dịch thể, điều hòa thủy dịch, bù lại phần tân dịch bị hao do khí hanh khô.
Với tác dụng giáng hỏa thanh tâm, lê giúp hạ nhiệt, làm mát, làm dịu bứt rứt, phiền táo khi tiết khí giao mùa gây nóng trong; tác dụng giải độc tiêu đàm của lê lại giúp làm sạch đường hô hấp, bảo hộ phế khí.
Nước ép lê giải độc tiêu đàm giúp làm sạch đường hô hấp, bảo hộ phế khí trong mùa thu.
4. Củ mài
Củ mài hay hoài sơn là vị thuốc quan trọng trong Đông y, được sử dụng trong rất nhiều bài thuốc. Đây cũng là một loại thực phẩm có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon miệng. Vào mùa thu, loại củ này cũng là một "thực phẩm dưỡng sinh" không thể thiếu.
Theo Đông y, củ mài có vị ngọt, tính bình, quy kinh tỳ, phế, thận; có tác dụng bổ tỳ ích khí, dưỡng âm ích thận, ích phế chỉ khái, sinh tân chỉ khát, sáp tinh chỉ đới; thường ứng dụng trong điều trị các chứng tỳ hư ăn kém, tiêu hóa kém, tiêu chảy mạn tính, thận hư, di tinh hoạt tinh, tiểu nhiều lần, phế hư, ho mạn tính, khí đoản, tiêu khát, đới hạ, bạch đới kéo dài.
Củ mài với vỏ vàng thuộc hành thổ, ruột trắng thuộc hành kim, là hình tượng của tỳ thổ sinh phế kim, là loại thực phẩm rất tốt cho sức khỏe mùa cuối hạ và mùa thu. Củ mài vào kinh tỳ, có tác dụng kiện tỳ ích khí, giúp vận hóa thủy cốc, cải thiện tiêu hóa. Khi tỳ vị mạnh, nguồn sinh khí đầy đủ, có thể hỗ trợ phế khí túc giáng, giữ cho hô hấp thông thuận trong khí tiết hanh táo.
Ngoài ra, củ mài đi vào kinh phế, có tác dụng bổ phế khí và dưỡng phế âm. Mùa thu thường xuất hiện chứng phế khí hư hoặc phế âm bất túc, củ mài có thể vừa bổ khí, vừa sinh tân, giúp giảm ho khan, khô họng. Mùa thu là thời điểm cần thu liễm để chuẩn bị cho mùa đông bế tàng, củ mài vào kinh thận, bổ thận khí, cố tinh, làm nền tảng cho sự tàng dưỡng vào mùa đông, tránh hao tổn nguyên khí.
Trong tiết thu khô táo, củ mài lại giúp sinh tân dịch, bù lại phần tân dịch hao tổn, làm dịu chứng khát nhiều, miệng khô, da khô nứt. Chính vì thế, củ mài chính là loại thực phẩm "thực - dưỡng lưỡng dụng", rất thích hợp chế biến thành các món ăn cho mùa thu.
